Page 16 - Coğrafya 9 | 1.Ünite

1. ÜNİTE || DOĞAL SİSTEMLER
Görsel 1.7: Kristof Kolomb’un Amerika’yı keşfi zilmiş 70 haritadan oluşan ilk dünya atlasıdır (The-
Görsel 1.8: Von Humbolt
lunmasına, ulaşılamamış kara parçalarına ulaşılmasına ve birçok coğ-
rafi keşfin yapılmasına neden oldu.
Coğrafi keşiflerin başında: Bartelmi Diyaz’ın
Ümit Burnu’nu keşfi (1488), Vasco da Gama’nın
Hindistan’a deniz yoluyla ulaşması (1497), Kristof
Kolomb’un Amerika’yı keşfi, Magellan’ın başlatıp
Sebastian Del Cano’nun tamamladığı dünyanın et-
rafının dolaşılması (1522) gelir (Görsel 1.7). Coğrafi
keşifler sonrası başlayan sömürgecilik faaliyetleri
yeni keşifleri de beraberinde getirmiştir. Bu coğrafi
keşiflerden elde edilen bilgiler coğrafya biliminin ge-
lişmesinde rol oynamıştır.
Bu dönemin en önemli eserlerinden biri Belçi-
kalı Ortelius (Orteliyus) tarafından deri üzerine çi-
atrum Orbis Terraum). Yeni Çağ’da Osmanlı Devleti’nde de coğrafya
bilimi adına çok değerli eserler ortaya konulmuştur. Bu dönemin
ünlü denizcisi Piri Reis (1465-1554) çizdiği dünya haritası ve yazdığı
Kitab-ı Bahriye isimli eserleriyle dünyaca tanınmıştır. Diğer bir önem-
li Türk coğrafyacısı Katîp Çelebi’nin yazdığı Cihannüma (Dünya’nın
Aynası) bu çağın en önemli coğrafya eserlerindendir. Bu çağda yaşa-
mış ünlü Türk seyyahı Evliya Çelebi (1611-1682) Orta Doğu, Avrupa
ve Kuzey Afrika’da birçok ülkeyi gezmiş, seyahatnamesinde gezdiği
yerlerle ilgili bilgileri detaylı bir şekilde anlatmıştır.
Yakın Çağ’da Coğrafya
Bu çağa kadar coğrafi görüş daha çok olguların tasvirleriyle yeti-
nen bir görünümde olmuştur. Yakın Çağ’da olaylar ve olguların sebep
ve sonuçları ile karşılaştırmalarına değinilmeye başlanmıştır. Coğraf-
yanın metodolojisi bu çağda oluşturulmuştur. Coğrafya biliminin bö-
lümleri ve konuları günümüzdeki şeklini almış ve pek çok bilim insanı
coğrafya bilimine yeni alanlar kazandırmıştır. Bu çağda keşfe yönelik
seyahatler devam etmiş, 19. yüzyılın ikinci yarısından sonra seyahat-
ler daha çok bilimsel amaçlı hâle gelmiş ve bu seyahatler coğrafya
biliminin gelişmesinde büyük rol oynamıştır. Bu dönemde coğrafya
biliminin gelişmesinde Alman bilim insanları ön plana çıkmıştır.
Von Humbolt (Van Hambolt) coğrafyanın metodolojisini oluştur-
muş, coğrafya biliminin ilkelerini ortaya koymuş ve fiziki coğrafyanın
öncüsü olmuştur (Görsel 1.8). Çalışmalarını Cosmos isimli eserinde
toplamıştır. Coğrafya İlminde Tarihi Esaslar ve Mukayeseli Genel Coğ-
rafya adlı eserin sahibi Karl Ritter beşerî coğrafyanın öncüsü olmuş-
tur. Bir diğer Alman coğrafyacı Fredrich Ratzel (Firederik Ratzel)
Antropocoğrafya (Beşeri Coğrafya) isimli eserini yazmıştır. Bunun ya-
nında siyasi coğrafyanın kurucusu olmuştur. Yakın Çağ’ın ünlü Fran-
sız coğrafyacısı P. Vidal de la Blache (Vidaldö la Bılaçhe) bölgesel
coğrafya akımının öncüsü olmuştur.
Düşünelim-Tartışalım
Coğrafya bilimine katkı sağlayan Türk ve Müslüman bilim insan-
ları, Türk-İslam medeniyetinin gelişmesinde nasıl bir rol oynamış-
tır? Tartışınız.
28
ı ı| |ı ı