Page 22 - Coğrafya 9 | 1.Ünite

1. ÜNİTE || DOĞAL SİSTEMLER

A) DÜNYA’NIN ŞEKLİ VE SONUÇLARI

Konuya Başlarken
İlk insanlar düz bir ortamda yaşadığını düşünmüş, çevresinde gördüğü dağ ve tepe gibi kabar-
tıları bu düzlüğün üzerindeki çıkıntılar, geceleri gökyüzünde gördüğü yıldızları da yukarıda asılı
cisimler olarak değerlendirmiştir. Geceleri gökyüzünde gördüğü cisimleri anlamlandırmaya çalışan
insanoğlu, bu alanda sayısız çalışmalar yapmıştır.
1. Çevrenizde sıklıkla karşılaştığınız doğa olaylarından hangileri Dünya’nın şekli hakkında
bilgi verir?
2. Limandan uzaklaşan bir geminin giderek küçülmesi ve bir süre sonra gözden kaybolması
ile Dünya’nın şekli hakkında nasıl bir ilişki vardır?

Uzay, içerisinde sayısız gök cisminin yer aldığı uçsuz bucaksız
bir boşluktur. Bu boşluğun içinde binlerce galaksi (gök ada) vardır.
Dünya’nın içinde bulunduğu Güneş sistemi de Samanyolu galaksisi
içinde yer alır. Güneş sistemi içerisinde sekiz gezegen, bunların uy-
duları; binlerce küçük gezegen, kuyruklu yıldız, meteor ve asteroit
bulunur. Bu gök cisimleri, Güneş’in çekim kuvvetinin etkisiyle Gü-
neş etrafında döner. Güneş’e en yakın üçüncü gezegen Dünya’dır
(Güneş’e uzaklığı ortalama 149,6 milyon km).
İnsanların yaşadıkları ortamı tanıma arzusu, insanlık tarihi bo-
yunca Dünya’nın şekli üzerine çeşitli araştırmalar ve deniz yol-
culukları yapılmasını sağlamıştır.
Dünya’nın şeklinin küre olduğu düşüncesinin gerçek olduğu-
nu göstermek için 1519 yılında Magellan ve yardımcısı Elcano
(Elkano) Dünya’nın çevresini dolaşmak amacıyla İspanya’dan
deniz yolculuğuna başlamıştır. Elcano, 1522’de Dünya’yı dolaşa-
rak tekrar başladığı yere dönmüştür. Gerçekleştirilen bu yolculuk ile
Dünya’nın küre biçiminde olduğu düşüncesi kanıtlanmıştır.
19. yüzyılın ikinci yarısında jeofizik ve jeodezi bilimlerinde
Görsel 1.9: Dünya'nın şekli önemli ilerlemeler olmuştur. Bu ilerlemeler sayesinde yapılan öl-
çüm ve hesaplamalarla Dünya’nın kendine özgü bir şekle sahip ol-
duğu gerçeği ortaya çıkmıştır. Dünya’nın kendine özgü şekline
geoit denir. Geoit; Dünya’nın kutuplardan basık, Ekvator’dan şişkin
olan özgün şeklinin adıdır (Görsel 1.9).
Okuma Metnİ mesafe vardır. Atmosferi olma- kıyıların oluşması, gelgit enerji-
GÜNEŞ SİSTEMİ İÇİNDE yan Ay’da su da bulunmamakta- sinin temiz enerji kaynağı olarak
DÜNYA dır. Ay’ı bizim için önemli kılan kullanılması ve kıyılarda düzlük-
Samanyolu galaksisindeki olaylar Güneş ve Ay tutulması lerin oluşması bunlara örnektir.
Güneş sistemi içinde yer alan ile gelgit olayıdır. Gelgit olayı (Komisyon tarafından
Dünya, canlı yaşamına imkân ve- neticesinde haliç ve watt türü düzenlenmiştir.)
ren ortamıyla diğer gezegenler-
den ayrılır. Dünya dışında Güneş
sistemine dâhil olan Merkür,
Venüs, Mars, Jüpiter, Satürn,
Uranüs, Neptün ve bazı bilim
insanlarınca cüce gezegen olarak
adlandırılan Plüton’da yaşam iz-
leri hâlen araştırılmaktadır fakat
somut bir sonuca henüz ulaşı-
lamamıştır. Dünya’nın uydusu
olan Ay ile aramızda 385 bin km

34
ı ı| |ı ı