Page 4 - Coğrafya 9 | 1.Ünite
P. 4
1. ÜNİTE || DOĞAL SİSTEMLER
A) KOORDİNAT SİSTEMİ
Konuya Başlarken
Milli Eğitim Bakanlığının yapmış olduğu bir sınavda, sınav salonundaki yerinizi bulabilmeniz için
sizi yönlendirici unsurlara ihtiyaç duyarsınız. Örneğin, sınıf oturma planı. Dünya üzerinde bulundu-
ğunuz yerin konumunu belirleyebilmek ya da tarif edebilmek için de sizi yönlendirecek bazı unsurla-
ra ihtiyaç duyarsınız.
1. Günlük yaşamınızda bir yerin tarifini yapmak için nelere ihtiyaç duyarsınız?
2. Dünya üzerindeki bir yerin tarifi için gerekli olan unsurlar neler olabilir?
Coğrafi koordinat sistemi, dünya üzerindeki bir yerin konu-
munu (zaman ve yere ait özelliklerini) belirleyebilmek amacıyla
oluşturulmuştur. Bu sistem, teknolojik gelişmelerin etkisiyle in-
sanların günlük yaşamını oldukça kolaylaştırmış ve insanların ya-
şamına yenilikler katmıştır. Coğrafi koordinat sistemi; günümüz-
de cep telefonlarındaki yer bildiriminde, araçlardaki navigasyon
sistemlerinde (yol kılavuzu), hava ve deniz ulaşımında hareket
rotalarının belirlenmesinde, savunma sanayisinde vb. pek çok
alanda kullanılmaktadır.
Dünya’nın kendi ekseni etrafında dönüş hareketi sırasında
dönmeyen, hareketsiz noktalara kutup adı verilir. Dünya’nın
en kuzey uç noktası Kuzey Kutup Noktası, en güney uç noktası
Güney Kutup Noktası’dır. Dünya’yı kuzey ve güney olmak üzere
iki eşit kısma ayıran en büyük paralel dairesine de Ekvator denir
(Görsel 1.31).
Kutup noktaları ile Ekvator çizgisi esas alınarak paralel ve me-
Görsel 1.31: Ekvator ve kutup ridyenler, bu paralel ve meridyenlerin bir araya gelmesiyle de ko-
noktaları ordinat sistemi oluşmuştur.
Paralel: Ekvator çizgisine paralel uzanan ve meridyen yaylarını
dik kesen hayalî tam dairelerdir. Başlıca özellikleri şunlardır:
• Başlangıç paraleli Ekvator’dur. En uzun paralel dairesi olan
Ekvator, Dünya yüzeyini kuzey ve güney yönünde iki eşit
parçaya ayırır. Ekvator çizgisinin kuzeyine Kuzey Yarım
Küre, güneyine Güney Yarım Küre denir (Görsel 1.32).
• Paraleller, Ekvator çizgisine paralel olarak doğu ve batı yö-
nünde uzanır.
• Ardışık iki paralel dairesi arasında bir derecelik açı vardır.
• Ardışık iki paralel dairesi arası mesafe her yerde yaklaşık
111 km’dir.
• Ekvator çizgisinden her iki kutup noktasına doğru gidildikçe
paralel dairelerinin boyları kısalır.
• Kuzey Yarım Küre’de 90 tane ve Güney Yarım Küre’de 90
tane olmak üzere toplam 180 tane paralel dairesi vardır.
• Kuzey Yarım Küre’de ve Güney Yarım Küre’de her bir paralel
Görsel 1.32: Paralel daireleri dairesinin numarasından iki tane vardır. Paralel dairelerinin
numara değeri Kuzey Yarım Küre’de kuzeye doğru, Güney
Yarım Küre’de güneye doğru artar. Kuzey Yarım Küre’de-
ki paralel dairelerine kuzey paralelleri, Güney Yarım Kü-
re’deki paralel dairelerine güney paralelleri denir.
50
ı ı| |ı ı
