Page 5 - Fen Lisesi Biyoloji 12 | 4. Ünite

4. Canlılar ve Çevre Canlılar ve Çevre 4.
Ünite Ünite

Zamanla antibiyotiklere dirençli mikroorganizmaların oluşması doğal seçilime örnektir. Antibiyotikler, mikroor-
ganizmaların neden olduğu enfeksiyon hastalıklarının tedavisinde önem taşır. Bilim insanları, mikroorganizmaların
bu ilaçlara karşı direnç kazanabileceği ve antibiyotiklerin enfeksiyon hastalıklarının tedavisinde etkisini kaybedeceği-
ni gözlemlemiştir. Antibiyotiklere maruz kalan bakterilerden dirençli olanlar hayatta kalma şansı bularak popülasyon
içerisinde doğal seçilime uğrarlar. Yaşamını devam ettiren bakteriler konjugasyon (gen transferi) ile bu özelliği diğer
bakterilere aktarırlar (Görsel 4.6).

+ antibiyotik besi ortamı

A B C

Antibiyotiğe duyarlı bakteriler
Antibiyotiğe dirençli bakteriler
Antibiyotiğe duyarlı ölü bakteriler

Görsel 4.6: Antibiyotiklere karşı bakterilerin direnç kazanması

Antibiyotik direnci, tüm dünyayı ilgilendiren önemli bir sağlık sorunudur. Günümüzde dünyanın
herhangi bir bölgesinde ortaya çıkan antibiyotik direnci sorunu, çok kısa süre içinde tüm dünyaya ya-
yılmaktadır. Her hastalık için rastgele antibiyotik kullanımının antibiyotiğe dirençli bakteri soylarını
arttırmaktadır. Vücudumuzdaki sindirimden sorumlu yararlı bakterilerin azalmasına neden olmaktadır.
Hazırlanan ulusal programlar yayılarak uygulanmaya çalışılmaktadır. Antibiyotiklerin erişimi ve akılcı kullanımı dü-
zenlenmiştir. Ülkemizde bu amaçla antibiyotik satışı sadece doktor reçetesi ile yapılmaktadır.
İnsektisit (böcek öldürücü), herbisit (yabani ot öldürücü), fungusit (küf öldürücü) vb. pestisitler; çok eski tarihler-
den beri tarım alanında bit, pire, sinek vb. zararlılara karşı kullanılmaktadır (Görsel 4.7). Ancak pestisitlerin yoğun ve
bilinçsiz kullanımı, insanlar ve diğer organizmalar üzerinde olumsuz etki yapmaktadır.
Örneğin DDT, bir çeşit böcek ilacıdır. Günümüzde kullanılması yasaklanmıştır. DDT, ilk kullanıldığı yıllarda si-
neklerle mücadelede etkili olmuştur. Ancak az sayıda da olsa bazı sineklerin DDT’den etkilenmediği görülmüştür. Bu
sinekler sahip oldukları kalıtsal farklılıklar sayesinde yaşamış ve üremeye devam etmiştir. Böylece DDT kullanılmış
olan bölgede dayanıklı bireylerin sayısı artmış ve DDT daha az etkili olmuştur. Dayanıklı sinekler, başlangıçta çok az
sayıda oldukları hâlde zamanla çoğalmıştır. DDT’nin kullanılması, dayanıklı bireylerin çoğalmasını sağlayan etkin
bir faktör olmuştur.

Görsel 4.7: Tarımda pestisit kullanımı
Görsel 4.7: Tarımda pestisit kullanımı

169
169
169