Page 93 - Fen Lisesi Fizik 10 | 4.Ünite

OPTİK

doğrultu değiştirerek ikinci ortama geçer. Işığın doğrultu değiş-
tirerek ikinci ortama geçmesine ışığın kırılması denir. Ortamların
kırma etkisi o ortamın kırılma (kırıcılık) indisiyle belirlenir. Işık kırı-
cılık indisi küçük olan ortamdan kırıcılık indisi büyük olan ortama
geçerken normale yaklaşarak kırılır. Kırıcılık indisi büyük olan or-
tamdan kırıcılık indisi küçük olan ortama geçerken ise normalden
uzaklaşarak kırılır. Işık bazen kırıcılık indisi büyük olan ortamdan
küçük olan ortama geçemeyip geldiği ortama geri döner. Bu
olaya tam yansıma denir. Işığın kırılması ve tam yansıma olayları
nedeniyle farklı ortamlarda bulunan cisimlere bakıldığında bulun-
dukları yerden farklı yerde algılanmasına görünür uzaklık ya da
optik yanılgı adı verilir.
İki yüzeyinden en az biri, küresel olan saydam maddelerden
yapılmış, ışığı kırma özelliği gösteren optik araçlara mercek adı
verilir. İnce kenarlı mercekler asal eksenine paralel gelen ışığı
odak noktalarında toplayan merceklerdir. İnce kenarlı mercek
önüne konulan bir cisim, sonsuzdan odağa doğru yaklaştıkça
görüntüsü merceğin diğer tarafında odaktan sonsuza doğru
boyu büyüyerek uzaklaşır. Kalın kenarlı mercekler üzerine gelen
ışığı asal eksene göre dağıtan merceklerdir. Kalın kenarlı mercek-
ler asal eksenine paralel olarak gelen ışık demetini sanki ışının
geldiği taraftaki bir noktadan geliyormuş gibi kırarak dağıtır. Kalın
kenarlı merceklerde cisim nereye konulursa konulsun görüntüsü
daima cismin bulunduğu tarafta sanal, düz ve boyu cismin bo-
yundan küçük olur. Birbirine paralel olmayan iki düzlem yüzeyle
sınırlandırılmış saydam cisimlere ışık prizması denir. Mercekler ve
prizmalar; günlük hayatta büyüteç, teleskop, fotoğraf makineleri
gibi araçlarda kullanılır.
Renk, ışığın çevremizdeki tüm objelerden yansıyarak gözümü-
ze ulaşması sonrasında zihnimizde oluşan duyum olarak tanımla-
nır. Güneş ışığı yani beyaz ışık, bir cam prizmadan geçirildiğinde
dalga boylarına bağlı olarak kırmızı, turuncu, sarı, yeşil, mavi ve
mor renk olmak üzere altı farklı renkte ışığın çıktığı görülür.
İnsan gözü mükemmel bir optik sistemdir. Göz bebeğinden
gelen ışık lenste kırılarak retinada odaklanır. Retina gelen ışığı
elektrik sinyallerine dönüştürerek beyne iletir ve görme olayı ger-
çekleşir. Gözde, göz merceğinin ışığı farklı kırması nedeniyle mi-
yop ve hipermetrop; esnekliğini kaybetmesi nedeniyle presbitlik
gibi kusurlar oluşur.

279