Page 28 - Fen Lisesi Kimya 9 | 4. Ünite

5 . PLAZMA
BÖLÜM

■ Bir maddenin gaz hâli kapalı bir kapta yüksek sıcaklıklara kadar ısıtılır-
sa maddede ne gibi değişiklikler meydana gelir?
BİLGİ KUTUSU ■ Maddenin dördüncü hâli olan plazmanın maddenin gaz hâlinden farkı
nedir?
Güneşten gelen yüklü par-
çacıklar kutuplara doğru
yoğunlaşıp atmosferdeki 4.5.1. Maddelerin Plazma Hâli
molekülleri iyonlaştırır. Ku- o o
Bir miktar buz ısıtıldığında 0 C’de erir, su ise 100 C’de kaynayarak
tuplarda gökyüzünün ufka
buhar hâline geçer. Oluşan su buharı kapalı bir kapta çok yüksek sıcak-
yakın bölgelerinde bu iyon-
lıklara kadar ısıtılırsa su molekülleri iyonlaşmaya başlar. Su buharının içi
laşan gaz moleküllerinden
serbest elektron, serbest radikal ve iyon bulutlarıyla dolmaya başlar. Bu
çeşitli renklerde ışıklar ya-
şekilde su buharı plazmaya dönüşerek ışık da yayabilir. Bir maddenin
yılır. Bu olaya kutup ışınımı
serbest elektron, serbest radikal, iyon bulutu, foton (ışık taneciği) ve nötr
(aurora) denir. Kutup ışını-
gaz moleküllerinin bir arada bulunduğu hâline plazma hâl denir (Resim
mı doğal plazmaya örnektir.
4.21). Bu şekilde oluşan her tanecik karışımı plazma olmayabilir. Plazma
olabilmesi için artı yüklü iyon ve eksi yüklü elektronların birim hacme dü-
şen sayılarının belli bir değerin üzerinde olması gerekir. Plazma, gaz hâ-
linde olmasına rağmen gazlardan farklı özellik gösterdiği için maddenin
dördüncü hâli olarak kabul edilmiştir (Şekil 4.13).

Resim 4.21: Plazma hâl

Şekil 4.13: Gaz ve plazma

Plazmanın başlıca özellikleri
■ Plazmalar yüklü parçacıklar olduklarından manyetik ve elektriksel alan-
dan etkilenir.
■ Plazmanın kütlesinin büyük çoğunluğunu serbest hâldeki yüklü parça-
cıklar oluşturmasına rağmen dış ortama karşı yüksüzmüş gibi davranır-
lar. Bunun nedeni eksi ve artı yüklü taneciklerin eşit olmasıdır. Plazma-
lar bu özellikleri sebebiyle ışığı geçirmez, dağıtır.
■ Plazmada meydana gelen herhangi bir değişiklik her yöne ışık hızıyla
iletilir. Fakat bir gaz içinde meydana gelen bir değişiklik her yöne ses
hızıyla iletilir. Bu özellik sayesinde plazma tanecikleri arasında enerji
ışık hızıyla taşınır.

168