Page 25 - Fen Lisesi Kimya 9 | 4. Ünite

MADDENİN HÂLLERİ

ç) Düşük Sıcaklıklara Helyum ve Azot Gazlarının Sıvılaştırılması
ile İnilmesi
Helyum, atom numarası 2 olan bir soy gazdır. Renksiz, kokusuz, tep-
kimeye girmeyen (inert), hidrojenden sonraki en hafif gazdır. Donma nok-
o
o
tası −272,05 C, kaynama noktası −268,78 C’dir. Azot gazı (N ) renksiz,
2
kokusuz, tatsız, zehirsiz, havaya oranla daha hafif bir gazdır. Donma nok-
o
o
tası −210 C, kaynama noktası −196 C’dir.
Helyum ve azot gazları düşük sıcaklık ve yüksek basınçta sıvılaştı-
rılabilir. Helyum ve azot gazlarının sıvılaştırılması ile düşük sıcaklıklara
inilir. Sıvı helyum; nükleer enerji santrallerinde “soğutucu” olarak, sıvı ro-
ket yakıtının soğutularak sıkıştırılmasında, süper iletken madde ve düşük
sıcaklık araştırmalarında kullanılır. Tıpta sıvı helyum manyetik rezonans
görüntüleme (MRI) ve kanser teşhislerinde kullanılır.
Azot gazı çoğunlukla havanın sıvılaştırılıp ayrıştırılması ile elde edilir.
Sıvı azot kolayca temin edilebilir, depolanabilir, kullanımı kolay ve emni-
yetlidir. Sıvı azot ile doğrudan temas edilmemelidir. Temas edilirse “don
yanığı” oluşur. Tıpta; soğuk cerrahi, bademcik, katarakt ve siğil tedavisi
gibi alanlarda kullanılır. Gıda sanayisinde yiyeceklerin şoklanması, uzun
süre korunmasında kullanılır. Plastik ve kauçuk üretimindeki soğutma iş-
leminde, metalik parçaların birbirlerine bağlantısında (sıkı geçme), uçak
parçalarının ve elektronik cihazların çevre koşullarına göre test edilme-
sinde sıvı azot kullanılır.

4.4.3. Saf Maddelerin Hâl Değişim Grafikleri

Saf (arı) maddeler; içerisinde hiçbir yabancı madde içermeyen mad-
delerdir. Element ve bileşikler saf maddelerdir. Saf maddelerin hâl deği-
şim sıcaklıkları belirli ve sabittir.

Örneğin su hava basıncının 1 atm olduğu bir ortamda 0 C’de
o
o
donar, 100 C’de kaynar.

süblimleşme

erime buharlaşma
KATI SIVI GAZ
donma yoğunlaşma

kırağılaşma

Katı maddenin ısı alarak sıvı hâle gelmesine erime, sıvının ısı vererek
katı hâle gelmesine donma denir. Sıvı maddenin ısı alarak gaz hâline
gelmesine buharlaşma, gaz hâldeki maddenin ısı vererek sıvı hâle gel-
mesine yoğunlaşma, katı maddenin gaz hâle geçmesine süblimleşme,
maddenin gaz hâlden katı hâle geçmesine kırağılaşma denir. Bir mad-
denin ısı alarak ya da ısı vererek bir hâlden başka bir hâle geçmesine hâl
değişimi denir.

165