Page 26 - Fizik 10 | 4. Ünite

4. ÜNİTE: OPTİK

4.5.1. Küresel Aynalarda Odak Noktası, Merkez,

Tepe Noktası ve Asal Eksen Kavramları

Yansıtıcı b�r küre parçasından elde ed�len aynalara küresel ayna den�r.
İç yüzey� yansıtıcı yüzey olarak kullanılan küresel aynalara çukur ayna
(Görsel 4.8), dış yüzey� yansıtıcı yüzey olarak kullanılan küresel ayna-
lara da tümsek ayna (Görsel 4.9) den�r.

r
Asal
eksen M

Tümsek Çukur Görsel 4.8: Çukur ayna Görsel 4.9: Tümsek ayna
ayna ayna

Şek�l 4.22: Küresel aynalarda eğr�l�k Küresel Aynaların Kavramları
merkez� ve eğr�l�k yarıçapı
Küresel aynaların Şek�l 4.22’dek� g�b� küre yüzey�n� tamamlayacak
şek�lde elde ed�len küresel yüzey�n merkez noktası (M), aynı zaman-
da küresel aynaların eğr�l�k merkez�d�r. Küresel aynayı �k� eş�t parçaya
f f Asal bölen ve eğr�l�k merkez�nden geçen doğruya asal eksen den�r. Asal
T F M eksen
eksen �le aynanın kes�şt�ğ� noktaya tepe noktası (T) den�r. Merkez �le
tepe noktası arasındak� uzaklığa da aynanın eğr�l�k yarıçapı (r) den�r.
a)
Asal eksene paralel gönder�len ışınların yansıyanlarının ya da uzantı-
larının asal eksen üzer�nde toplandığı noktaya aynanın odak noktası

f f Asal den�r. Odak noktası F sembolüyle göster�l�r. Odak noktası, tepe noktası
M F T eksen �le merkez noktası arasındak� uzaklığı �k� eş�t parçaya bölen noktadır.

Odak noktasının tepe noktasına olan uzaklığına odak uzaklığı den�r.
b) Odak uzaklığı f sembolüyle göster�l�r. Aynanın eğr�l�k yarıçapı �k� odak
uzaklığına eş�tt�r (r = 2f). Bu durumda küresel b�r aynanın odak uzaklığı
Şek�l 4.23: a) Çukur aynanın asal
eksen� üzer�ndek� tepe (T), odak (F) sadece aynanın eğr�l�k yarıçapına bağlıdır. Küresel aynalara a�t yuka-
ve merkez (M) noktaları b) Tümsek rıdak� kavramlar Şek�l 4.23: a ve b’de göster�lm�şt�r.
aynanın asal eksen� üzer�ndek�
tepe (T), odak (F) ve merkez (M) Sıra Sizde - 15
noktaları
Çukur aynanın asal eksen�ne paralel gönder�len ışınların �zled�ğ� yol
şek�ldek� g�b�d�r.
Buna göre
I. A noktası tepe noktasıdır.
Asal
A B C eksen II. B noktası odaktır.
III. C noktası merkezd�r.
�fadeler�nden hang�ler� doğrudur? (Noktalar arası uzaklıklar eş�tt�r.)
Çözüm
Çözüm

208 10. SINIF FİZİK