Page 5 - Fizik 10 | 4. Ünite

1. BÖLÜM: AYDINLANMA

“Aydınlanma” deney�nde mum sayısının artırılması ya da mum yer�ne
daha fazla ışık yayan b�r lamba kullanılmasıyla kâğıt üzer�nde oluşan
aydınlanma m�ktarının arttığı, mum ve lamba uzaklaştırıldığında oluşan
aydınlanmanın azaldığı gözlemlenmekted�r. A4 kâğıdı döndürüldüğün-
de oluşan aydınlanma azalmaktadır. Aydınlanma olayını tanımlamak
�ç�n bazı kavram ve ter�mler�n b�l�nmes� gerek�r.
Işık Şiddeti

“Aydınlanma” deney� sonucunda mum �le 25 W lık lambanın A4 kâğıdı
üzer�nde oluşturduğu aydınlanmanın farklı olmasının sebeb� �k� kayna-
ğın ışık ş�ddetler�n�n farklı olmasındandır. Benzer şek�lde aynı odada
100 W lambanın 25 W lambadan daha fazla aydınlatma sağlaması-
nın sebeb� �se elektr�ksel gücü büyük olan lambanın ışık ş�ddet�n�n de
büyük olduğu anlamına gel�r.

Işık ş�ddet�, b�r�m zamanda bell� b�r doğrultuda yayılan ışığın yoğun-
luğuyla �lg�l�d�r. Işık ş�ddet� Ι sembolüyle göster�l�r. SI’da b�r�m� candela
(kandela) dır (cd). Temel b�r büyüklüktür. Hem dalga hem de tane-
c�k model�ne göre ışık ışınları her yöne doğrusal yolla yayıldığı �ç�n
Şek�l 4.1: a’dak� g�b� modellen�r. Kaynağın ışık ş�ddet� arttıkça modelde
ç�z�len ç�zg� sayısı da artar (Şek�l 4.1: b).

1 m 2

Ι = 1 cd
r = 1 m

25 W 100 W
a) b)
Şek�l 4.1: a, b) Farklı güçtek� lambalardan yayılan ışın model�
Işık Akısı Şek�l 4.2: Işık akısının tanımı �ç�n
b�r�m küre ve b�r�m alan
B�r ışık kaynağının, bel�rl� b�r yüzeye b�r�m zamanda düşürdüğü ışık
enerj�s�ne ışık akısı den�r. Işık akısı Φ (f�) sembolüyle göster�l�r. SI’da
b�r�m� lümen d�r.
Yarıçapı 1 m olan �ç� boş küren�n merkez�ne yerleşt�r�lm�ş ışık ş�ddet�
2
1 cd olan ışık kaynağının küre yüzey�ndek� 1 m l�k b�r�m alanda oluş-
turduğu ışık akısına lümen den�r (Şek�l 4.2).
Işık akısı Şek�l 4.3’tek� g�b� tems�l ed�lm�şt�r. Burada ışık kaynağın-
dan çıkan ışınların k�tap üzer�ne düşen kısmı o yüzeyden geçen ışık
akısıdır.
İç� boş tam b�r küren�n merkez�ne konulmuş ışık ş�ddet� Ι olan noktasal
ışık kaynağının küre yüzey�nde oluşturduğu ışık akısı

Φ = 4πΙ �fades�yle bulunur.
İfadeye göre ışık akısı kaynağın ışık ş�ddet� �le doğru orantılıdır ve küre- Şek�l 4.3: K�tap yüzey�ne düşen
n�n yarıçapına bağlı değ�ld�r. ışık akısı

10. SINIF FİZİK 187