Page 30 - Fizik 12 | 5.Ünite

5. ÜNİTE: MODERN FİZİK

5.3.5. Fotoelektrik Olayının Günlük Hayattaki

Uygulamaları

Fotoelektr�k olayının günlük hayatta en yaygın kullanım şekl� fotosel-
lerd�r. Fotoseller üzerler�ne düşürülen ışık neden�yle ger�l�m oluşturan
ışık algılayıcılarıdır. Fotoseller kullanıldıkları devrede anahtar görev�
görür. Hava karardığında sokak lambalarının kend�l�ğ�nden yanması
veya aydınlandığında sönmes� fotoseller sayes�nde olur.
Fotosell� muslukta kızılötes� bölgeden ışık yayan b�r LED lamba �le b�r
algılayıcı bulunur. Lambadan yayılan ışık ele çarpıp tekrar fotosele dön-
düğünde algılayıcı tarafından alınır. Algılanan hareket valfe aktarılır ve
valf hareketl� kısmını çekerek su yolunu açar (Görsel 5.8). Böylece
toplu kullanım alanlarında bulunan lavabolarda musluklara dokunma-
dan su akıtılarak k�ş�sel h�jyen sağlanmış olur.

Görsel 5.8: Fotosell� Musluk Su ve enerj� kaynaklarının hızla tükend�ğ� dünyada tasarruflu olma-
nın önem� b�r kez daha ortaya çıkmaktadır. Fotoseller sayes�nde
Fotosel elektr�k akımı veya musluktak� su kontrol ed�lerek tasarruf yapılması
Işık + - sağlanab�l�r.
Fotoseller�n kullanım alanlarından b�r� de hırsız alarmlarıdır
+ -
Anahtar (Şek�l 5.20).Fotosele ışın düşürülüp fotoelektr�k akımı oluşturulur. Olu-
+ +
+ +
Zil şan akım bob�n�n mıknatıslanmasını sağlar ve anahtar çek�l�r. Işık kay-
Yay nağı �le fotosel arasına b�r k�ş� g�rd�ğ�nde fotosele ışık düşmez ve akım
Elektromıknatıs kes�l�r. Bu durumda bob�n mıknatıslık özell�ğ�n� kaybeder ve anahtar
yayın uyguladığı kuvvet neden�yle kapanır. Z�l devres�nden geçen akım
Şek�l 5.20: Hırsız alarmı şemat�k alarmın çalmasına neden olur.
görünümü
Fotoseller, s�nema f�lmler�n�n ses kayıt okumasında, otomat�k açılıp
kapanan kapılarda, elektron�k d�zg� mak�neler�nde, yangın ve duman
dedektörler�nde kullanılır.

Fotoelektr�k olayının kullanım alanlarından b�r� de fotoğraf mak�ne-
ler�n�n pozometreler�ndek� dedektörlerd�r (Görsel 5.9). Pozometreler
fotoğraf çek�lecek ortamdak� ışık ş�ddet�n� ölçmek �ç�n kullanılır. Pozo-
metre üzer�ne düşen ışığın oluşturduğu akım m�ktarına göre ortamın
ışık ş�ddet� bel�rlen�r.
Görsel 5.9: Pozometre
Güneş ışığı atmosfer� geçerken ozon tabakasında süzülür. Bu süzülme
sırasında ozon tabakası ultrav�yole (morötes�) ışınlarının çok zararlı
olanlarını tutar. Ancak ozon tabakasının �ncelmes� veya del�nmes�
neden�yle ultrav�yole ışınlar yeryüzüne ulaşır. Bu ışınlar özell�kle göze
ve c�lde zarar ver�r. Bu ışınların göze zarar vermemes� �ç�n güneş göz-
lükler�n�n kullanılması gerek�r (Görsel 5.10). Çünkü güneş gözlükler�
ultrav�yole ışınlarını yansıtır ve göze ulaşmasını engeller. Güneş göz-
lüğü takıldığında ya da hava karardığında gözün daha net göreb�lmes�
�ç�n göz bebekler� büyür. Sahte güneş gözlükler� ultrav�yole ışınlarını
yansıtamaz ve büyüyen göz bebekler�n�n �ç�ne bu ışınlar düştüğünde

Görsel 5.10: Güneş gözlüğü göz s�n�rler� zarar görür. Bu durumdan da göz sağlığı olumsuz etk�len�r.

216 12. SINIF FİZİK