Page 111 - Tarih 10 | Kavram Öğretimi Kitabı

Ortaöğretim Genel Müdürlüğü
42 TARİH 10 Öğretim Programları ve Ders Kitapları Daire Başkanlığı
Kavram Öğretimi

Görsel 2
Bir toplum bilimi olarak coğrafya, nüfus, ekonominin bir devletin politikası üzerinde bulunan etki-
sine jeopolitik denir. Jeopolitik, devletlerin uluslararası sistem içerisindeki kendi konumlarını güç
merkezleri ya da çatışma bölgeleri karşısında tanımlamaları üzerine biçimlenmiştir. Jeopolitik teori
devletlerin coğrafi özellikleri ve dünya üzerindeki konumlarıyla izledikleri dış politika arasında, doğ-
rudan zorunlu bir ilişki kuran bir teoridir. Diğer faktörler sabit kalmak üzere ülke coğrafyasının dış
politikayı belirlediği savunulmaktadır. Buna göre ülkenin kara ülkesi ya da okyanuslarla çevrili olma-
sı, önemli nehirlere ve deniz ticaret yollarına sahip olması, o ülkenin dış politikasında belirleyici bir
etki yapmaktadır. Siyasal sistemler, yönetimler, doğal kaynaklar veya insan nüfusu sürekli değişkenlik
gösterebilir ancak ülkelerin konumlarından kaynaklanan farklılıkların değişmeyen nitelikte unsurlar
olması, dış politikada istikrarlı bir süreç izlemek için coğrafyayı iyi bilmenin zorunluluğunu ortaya
koymaktadır. Örneğin, Türkiye jeopolitik konumunun farkındalığı ile hareket ederek Azerbaycan ile
Trans Anadolu Doğal Gaz Boru Hattı Projesi’ni (TANAP) uygulamaya koymuştur.

(Sibel Özsavaş Atay, “Klasik Jeopolitik Yaklaşımlar ve Eleştirel Jeopolitik Söylem”,
Aksaray Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, C.8, S.2, Mayıs 2016, s.146;
Orhan Karaoğlu, “Küresel Sistemde Jeopolitiğin Dönüşü”,
https://www.aa.com.tr/tr/analiz-haber/kuresel-sistemde-jeopolitigin-donusu/1326024,
(Erişim Tarihi: 05.10.2021’den düzenlenmiştir.)

2. ”Jeopolitik” nedir?

3. Yakın gelecekte dünya siyasetinde en etkili coğrafyanın neresi olacağını düşünüyorsunuz? Neden?

78
Hazırlayan: Leyla ŞAFAK