Page 265 - Tarih 10 | Kavram Öğretimi Kitabı

Ortaöğretim Genel Müdürlüğü
93 TARİH 10 Öğretim Programları ve Ders Kitapları Daire Başkanlığı
Kavram Öğretimi
4. ÜNİTE : BEYLİKTEN DEVLETE OSMANLI MEDENİYETİ > 4.2. Osmanlı Devleti’nde Askerî Sınıf
Kavram : Vakfiye
Genel Beceriler : Bilgi Okuryazarlığı Becerisi
Alan Becerileri : Tarihsel Analiz ve Yorum Becerisi

Çalışmanın Adı VAKFİYE NEDİR? 20 dk.

Çalışmanın Amacı Tarihî bir kaynak olarak vakfiyeyi ve önemini açıklayabilme.
Yönerge : Metinden hareketle soruları cevaplayınız.

VAKFİYE NEDİR?

Görsel 1: Fâtih Sultan Mehmed vakfiyesinin ilk iki sayfası Görsel 2: 2. Bayezid Külliyesi

Bir kişinin mülkiyetinde olan bir taşınmazı veya nakit parayı Allah rızası için bir hayır hizmetine ve insan-
ların menfaatine tahsis etmesine vakıf denir. Bu sosyal hareketin arkasında hangi etkenlerin yattığını
anlamak ancak vakıfların anayasası hükmünde olan vakfiye belgelerinin ayrıntılı olarak incelenmesi ile
mümkün olabilir. Vakfiye; vakfedilen bir malın hangi hayır işlerinde kullanılacağı, ne şekilde yönetilece-
ği, nasıl idare edileceği, nerelere ne gibi harcamalar yapılacağı, kaç kişinin çalışacağı, bunlara ne kadar
maaş ödeneceği, harcamaların hangi gelirlerle karşılanacağı, vakıftan kimlerin ne şekilde faydalanacağı
gibi hususların ayrıntılı bir şekilde yer aldığı, vakfın işleyişiyle ilgili resmî bir belgedir. Tarihî belge olma-
larının yanında ekonomi, sosyal ve kültür tarihi araştırmaları için önemli bilgilere sahip kıymetli kaynak-
lardır. Bu vakfiyeler diğer kaynaklarda hemen hiç bulunmayan bilgilere sahip olmaları bakımından da
ayrıca önemlidir. Bilhassa mescit, medrese, darüşşifa ve kervansaraylara ait vakfiyeler eğitim, tıp, sanat
ve mimari tarihi araştırmaları için diğer kaynaklarda hemen hiç bulunmayan bilgiler içermektedir. Bun-
lar arasında sıradan insanların, köylülerin, sanat ve ticaret erbabının gündelik hayatlarına dair bilgiler
özellikle dikkate değerdir. Değişik fonksiyonlardaki birkaç yapının bir arada bulunmasıyla oluşan binalar
topluluğu demek olan, şehir içinde birer küçük şehir oluşturan, bir sosyal merkez gibi halkın her türlü
sosyo-kültürel ve sağlıkla ilgili ihtiyaçlarını karşılayan külliyelere ait vakfiyeler o şehrin mevcut sosyal
yapı ve düşünce sisteminin en önemli hafıza kayıtlarıdır.
Örneğin, Edirne’de II. Bayezid tarafından yaptırılan külliyeye ait üç vakfiyeden dönemine göre ileri bir
tedavi yöntemi uygulanan darüşşifa (hastane) ile ilgili bilgiler ediniyoruz. Burada Osmanlı döneminde
her türlü hastalığın yanında akıl hastalığı da tedavi edilmiştir. Tedavi sadece ilaçla değil müzik ve su sesi
kullanılarak da yapılmıştır. Vakfiyede, her bir görevlinin yapacağı görevde bilgili, uzman, mesleğinde
usta, güvenilir, ahlaklı, sorumluluk sahibi, işini aksatmayacak ve ihanet etmeyecek anlayışta olması
gerektiği belirtilmektedir. Vakfiyelerde bu şekilde darüşşifada çalışacaklarda aranan hususlara yer
verilmesi darüşşifanın sağlık hizmetini iyi bir şekilde sunmayı hedeflediğini göstermektedir.
Milletleri bir arada tutan, onları birbirlerine yaklaştıran en temel öğelerden biri o milletin sahip olduğu
tarihî ve millî şuurdur.

172