Page 21 - Felsefe 11 | Kavram Öğretimi Kitabı

9 FELSEFE 11
Kavram Öğretimi
1. ÜNİTE : MÖ 6. YÜZYIL-MS 2. YÜZYIL FELSEFESİ > 1.2. MÖ 6. Yüzyıl-MS 2. Yüzyıl Felsefesinin Ayırıcı Nitelikleri > Sokrates ve
Sofistlerin Bilgi Ve Ahlak Anlayışları
Kavram : Sofist
Genel Beceriler : Eleştirel Düşünme Becerisi
Alan Becerileri : Felsefi Okuryazarlık Becerisi, Akıl Yürütme Becerisi

Çalışmanın Adı GEZGİN ÖĞRETMENLER -SOFİSTLER- 40 dk.
Çalışmanın Amacı Sofist kavramını geçmiş ve günümüze ait metinler üzerinden değerlendirebilme.

1. Yönerge: Aşağıdaki metni okuyunuz ve soruları cevaplayınız.

Bundan yaklaşık olarak 2500 yıl önce Ege’de…
Yunan uygarlığı Perslerle yapılan savaşları kazanmış, devlet son derece zenginleşmiş, ayrıca vatan-
daşların site yönetiminde söz sahibi olabileceği bir yönetim biçimi -demokrasi yönetimi- uygulanmaya
başlamıştı.
Hitabet sanatı, Atina'da ortaya çıkan yeni koşullarda insanların başarıya erişmesine imkân sağlıyordu.
Bundan dolayı bilgi, pratik bir toplumsal değer, bir güç olmuştu. Bedensel ve fiziksel özellikleri, yete-
nekleri geliştirmek önemini yitirmişti. Artık önemli olan ruhları eğitmek; başta siyasette olmak üzere,
kültürde, dünya işlerinde yurttaşları bilgili kılmak; meclislerde, mahkeme salonlarında, pazar yerlerinde
davalarını savunmak veya karşı davaları, tezleri çürütmek konusunda onları becerikli kılmaktı. Yurttaşlar
bu bilgileri öğrenebilecekleri öğretmenlere ihtiyaç duymuşlardı. İşte Sofistler de böyle bir gereksinimi
karşılamak için ortaya çıkan öğretmenlerdi.
“Bilen, bilgili kişi” anlamına gelen “sofist” kavramı, sonra siyasette yararlı olmayı öğreten kimse, daha
sonraları ise söz söyleme sanatı (retorik, hitabet) üzerinde ders veren kimse anlamını kazanmıştır. So-
fistler gezgin öğretmenlerdi, Yunan kent devletlerinde dolaşırlar ve para karşılığı ders verirlerdi.
Sofistlerin eğitim uygulamalarında hitabet sanatı son derece önemli olmuştur. Hitabet sanatı kişiye say-
gınlık kazandırıyordu. Bunun yanında hitabeti güçlü olan kişi mahkemelerde de üstünlük sağlıyordu.
Çünkü bu sanat yoluyla yargıçların kararları üzerinde büyük değişimler gerçekleştirilebiliyordu. Fakat
sofistlerin bu eğitimleri yüksek ücret karşılığında vermeleri; kelimeleri kullanma yetenekleriyle insanları
etkiledikleri, hitabet ve retoriğin gücüyle haksız kişilerin yargı önünde haklı duruma gelebileceği görüş-
leri bazı kesimler tarafından Sofistlerin olumsuz görülmelerine neden olmuştur.
Sofistler aslında belli konularda belli görüşleri olan felsefi bir okul oluşturmuş değildi. Belli bir öğretiden
çok belli bir düşünme biçimini paylaşmaktaydılar. Sofistlere kadar felsefi düşünce evrenin ana maddesi
ve oluş problemi üzerinde şekillenmekteydi. Fakat doğa filozoflarının her biri evrenin temel ilkesini (ark-
he) bulma konusunda farklı cevaplar vermişlerdi. Doğa filozoflarının vardığı noktada birçok farklı ilke
benimsendiğinden ortaya bir karışıklık çıkmış ve doğa filozoflarının her şeyin bir oluş içinde olduğunu
düşünmeleri; onları devamlı, değişmez ve sabit bir bilginin var olamayacağı tehlikesi ile karşı karşıya
bırakmıştır. “Belli bir alandaki doğru bilgi böylesine çeşitlilik gösterebilir miydi?” Bu durum da Sofistleri
herkesin üzerinde birleşeceği bir bilginin olamayacağı düşüncesine yöneltmişti. Böylece bütün dikkatler
doğadan insan düşüncesine çevrilmeye başlamış, felsefenin odak noktası değişmişti. Sofistler, insanla-
ra yarar sağlayan bilgileri kazandırmaya çalıştıkları için felsefi açıdan rölativist (göreli) bir bilgi anlayışını
benimsemişlerdi. İnsanı temele alan görüşlerinde ne kadar insan varsa o kadar bilgi ve ahlak değeri de
vardır ve bu bilgi ve ahlak değerleri de kişiden kişiye değişmektedir.

1. Metinden hareketle sofistlerin belirgin özelliklerini yazınız.

2. Dönemin hangi koşulları sofistlerin görüşlerini etkilemiştir?

Felsefi koşullar:
Felsefe dışı koşullar:

3. Sofistlerin felsefe tarihine en önemli etkisi sizce nedir? Açıklayınız.

18