Page 110 - Fizik 11 | Kavram Öğretimi Kitabı

FİZİK 11

Çalışma No.: 1 Çalışma No.: 5
1. Mehmet Bey’in, Sami Bey’den konumunu, rüzgârın yönünü ve 1. K ve L cisimlerinin hız büyüklüğündeki değişimleri eşit olup
hızını istemesinin nedeni; hem Sami Bey ve ailesinin bulunduğu değişim her saniye yer çekimi ivmesinin büyüklüğü kadardır.
yerden farklı bir yere gitmek istememesi hem de mangal ateşi-
nin herhangi bir tehlike oluşturması durumunda rüzgârın yan- 2. Cisimlerin hız değişimine neden olan etkisinin yön ve doğrultu
gını hangi yöne ve ne kadar çabuklukla yayabileceğini tahmin bakımından değerlendirmesi aşağıda belirtilmiştir.
etmeye çalışması olabilir. • K cismi aşağı inerken hız vektörü ile yer çekimi ivmesi aynı
2. Sami Bey’in arkadaşının sorusuna verdiği cevaplarda eksik yöndedir ve bu durum cismin her an için hızlanmasına neden
olan bilgi, rüzgârın hızıdır. Bu cevabı anlamlı hâle getirmek olur. Cismin hızında düzgün ve yer çekimi ivme değeri kadar
için örneğin 30 km/h gibi bir değer belirtilebilir. Bu büyüklüğün artış olur.
özelliği sayı ve birim bilgisinin yanında yön bilgisine de ihtiyaç • L cismi yukarı çıkarken hız vektörü ile yer çekimi ivmesi zıt
duyulmasıdır. yöndedir ve bu durum cismin her an için hızlanmasına neden
3. Hız ile benzerlik gösteren büyüklüklere kuvvet, ivme, ağırlık olur. Cismin hızında düzgün ve yer çekimi ivme değeri kadar
gibi büyüklükler örnek olarak verilebilir. Vektör, sayısal büyük- azalış olur. Aşağı inerken ise K cismi gibi hız vektörü ile yer
lüğü ve birimi yanında yönü de olan niceliktir. çekimi ivmesi aynı yöndedir ve bu durum cismin her an için
hızlanmasına neden olur. Cismin hızında düzgün ve yer çeki-
mi ivme değeri kadar artış olur.
Çalışma No.: 2
• M ve N cisimlerinin hızlarını değiştiren etken, yer çekimi
1. Sayı ve birim yanında yön bilgisini de içeren nicelikler vek- ivmesinin cisimlerin hız doğrultularında oluşan bileşenle-
tördür. Vektörler bir başlangıç noktasına, bir bitiş noktasına, ridir. M cisminin yukarı çıkışı sırasında yer çekimi ivme-
büyüklüğe, yöne ve doğrultuya sahiptir. sinin bileşeni hız vektörüne zıt yönde, aşağı inerken aynı
yöndedir. Bu durum cismin yukarı çıkarken yavaşlamasına
2. Metinde kuşların yere göre hızı hesaplanırken toplama, çı- aşağı inerken hızlanmasına neden olur. Hızındaki değişim
karma işlemi yapılmış ya da kuşların hızı ifade edilirken “2 eşit zaman aralıklarında yer çekimi ivmesinin bileşeninin
katı” ifadesi kullanılmıştır. Hız, vektörel bir büyüklük oldu- büyüklüğü kadardır. N cisminin durumu M cisminin aşağı
ğuna göre vektörler toplanabilir; çıkarılabilir ya da sayılarla inişi ile benzerdir.
çarpılabilir. Bu işlemler yapılırken vektörlerin doğrultusuna,
yönüne ve büyüklüğüne dikkat edilmelidir. 3. Sabit ivme denildiğinde hareketlinin hız değişiminin de sabit
3. Hız ve yer değiştirme büyüklükleri metinde geçen vektörel olduğunu anlamalıyız. Hız vektörü ile ivme vektörü aynı yön-
de veya zıt yönde olup cismin hızı her saniye düzgün olarak
büyüklüklerdir. Bunların dışında ağırlık, ivme ve kuvvet; vek- değişim gösteriyorsa bu cisim için sabit ivmeli hareket yaptığı
törel büyüklüklere örnek olarak verilebilir. söylenebilir.
Çalışma No.: 3
Çalışma No.: 6
1. Öğrencilerin verdiği cevaplarda farklılıklar görülebilir. Muh-
temel cevap şöyle olabilir: 1. Bir cismin hızı eşit zaman aralıklarında düzgün olarak artıyor
ya da azalıyorsa bu cisim sabit ivmeli hareket yapar. Bahsedi-
Kişi Tespit Benzer Tespit len hız değişimi yalnızca bir boyutta gerçekleşiyorsa bu cismin
Murat Aziz benden uzaklaşıyor. Kerem bana yaklaşıyor. Zeynep bana göre hareketsiz. hareketi için bir boyutta sabit ivmeli hareket ifadesi kullanılır.
Zehra Zeynep hareketsizdir. Aziz benden uzaklaşıyor. Mehmet bana yaklaşıyor. 2. Görsel 1’de ve Görsel 3’te hareket eden motosikletler hem yu-
Zeynep Kerem’e yaklaşıyorum. Murat bana göre hareketsiz. Rıfat’a yaklaşıyorum. karı doğru yükselmekte hem de yere paralel olarak yol almak-
Aziz Zehra benden uzaklaşıyor. Rıfat bana yaklaşıyor. Murat benden uzaklaşıyor. tadırlar. Hem yatay hem de düşey doğrultuda, yani iki boyutta
Rıfat Aziz’e yaklaşıyorum. Mehmet’ten uzaklaşıyorum. Murat’a yaklaşıyorum. hareket etmektedirler. Görsel 2’de hareket eden motosikletli
Kerem Rıfat benden uzaklaşıyor. Aziz ve Zehra bana yaklaşıyor. ise düz, yani doğrusal bir yolda, bir boyutta hareket etmek-
Mehmet Murat bana yaklaşıyor. Aziz bana yaklaşırken Rıfat uzaklaşıyor. tedir.
2. Her hareketli, hareket durumunu kendi referans sistemiyle 3. Görsel 2’deki motosikletli, doğrusal yolda hareket ettiği ve
açıklar ve bu durum hareket ile ilgili birden fazla açıklamanın ivmesi sabit olduğu için bir boyutta, sabit ivmeli hareket yap-
yapılmasına neden olur. Hareket, hareketli bir gözlemci için maktadır.
farklı görünebilir. Bu nedenle değişik anlamlara gelebilecek
cümleler kurulabilir, yorumlar yapılabilir. Ancak özne hâlin- Çalışma No.: 7
deki kişi için kendi hareketi genel anlamda sabittir.
3. Bir cismin, herhangi bir referans sistemindeki bir gözlemciye 1. Aristoteles, tüm cisimler için aynı özelliği belirterek kütlelerin
göre olan hareketi ya da iki cismin birbirlerine göre hareketine hıza etki edeceğini, böylece ağır cisimlerin daha erken yere
bağıl hareket denir. düşeceğini söylemiştir. Ancak hava sürtünmesinin cisimlerin
düşmesine ve hızına olan etkisini doğru yorumlayamamıştır.
Galilei ise cisimlerin hızlarındaki değişimin ortamın yoğun-
Çalışma No.: 4
luğundan kaynaklandığını ve gerekli ortam sağlanabilirse eşit
1. Bir cismin hareket edip etmediğini belirleyen koşul onun yer sürede düşebileceklerini düşünmüştür. Ancak itici güç adını
verdiği terimi yanlış biçimde kullanarak cisimlerin hızlan-
değiştirmesi ya da yol almasıdır. masına etkide bulunup bir süre sonra ortadan kalkabileceğine
2. Bu sorunun cevabı öğrencinin yorumuna bırakılmıştır. Muhte­ kanaat getirmiştir.
mel cevaplar şöyle olabilir:
Gözlemci durgun ise: 2. Cisimlerin yere düşmelerinin sebebi, kütle çekimi sayesinde
Cismin durgun gözlemciye göre yer değiştirmesi ya da yol alma- oluşan yer çekimi kuvvetidir.
sı bir cismin gözlemciye göre hareket edip etmediğini belirleyen 3. Ay yüzeyinde yapılan deneyde kütle, özkütle ve yer çekimi
koşuldur. Bu duruma rüzgârın olmadığı bir ortam da yağan yağ- ivmesi kavramlarından yararlanılmıştır. Ay yüzeyinde yapılan
muru, hareket eden araçta bulunan kişi ile yolda duran kişinin deneyden yararlanarak serbest düşme kavramı ile ilgili “Yer-
farklı açılarda yağıyor gibi algılaması örnek olarak verilebilir. den belirli yükseklikte bulunan her cisim, serbest bırakıldığın-
3. Gözlemcinin referans noktası olduğu ve gözlem yaptığı cis- da yere doğru, hızı artacak biçimde düşer.” şeklinde genelle-
min hareketini yorumlamasına “bağıl hareket” denir. me yapılabilir.
107