Page 111 - Fizik 11 | Kavram Öğretimi Kitabı

FİZİK 11

3. Gezegenlerin kütle çekim kuvvetleri farklılık gösterdiğinden
Çalışma No.: 8
çekim ivmeleri de farklı olacaktır. Bundan dolayı simidin yere
düşme süresi ve yatayda aldığı yol değişkenlik gösterir. Ancak
1. Cisimler belli yükseklikten ilk hızsız olarak bırakıldıklarında diğer gezegenlerde simidin hareketini etkileyecek sürtünme-
sahip oldukları potansiyel enerjiyi kinetik enerjiye dönüştürür. ler (eğer varsa) ihmal edilirse simidin yine yatay atış hareketi
Enerji dönüşümü sırasında hız artışı, düşme süresiyle ve sabit yaptığını söylemek mümkün olabilir.
değerde olan yer çekimi ivmesi ya da net kuvvetten kaynak-
lanan ivme değeri ile doğru orantılıdır. Bu durum eşit zaman
aralıklarında hızın düzgün olarak artmasına, dolayısıyla düz- Çalışma No.: 13
gün hızlanan hareket yapmasına neden olur.
1. Belirli bir yükseklikten yere paralel olarak bir ilk hızla atılan
2. Cisimlerin düşme süreleri ve hızları cismin yerden yüksekliği cismin yaptığı harekete “yatay atış” denir.
ile doğru orantılıdır.
2. Yatay atış hareketi yapan bir cisim düşeyde serbest düşme, ya-
3. Yerden belli yükseklikte bulunan cisimler serbest bırakıldık- tayda ise düzgün doğrusal hareket yapmaktadır.
larında bu cisimlerin yer çekimi kuvvetinin etkisiyle yaptıkları 3. Öğrenci cevaplarına göre farklılıklar görülebilir.
harekete “serbest düşme” denir. Göl kenarında taşı sektirmek için taşın fırlatılması yatay atış
hareketine örnek olarak verilebilir.
Çalışma No.: 9
Çalışma No.: 14
1. Hava ortamında ilk hızsız bırakılan bir cisim, kendi ağırlığının
etkisiyle hızlanır. Bu hızlanma sonucunda cismin maruz kaldığı 1. Bu sorunun cevabı öğrencinin yorumuna bırakılmıştır. Muhte­
hava direnci de artar. Cisim belirli bir hıza ulaştığı zaman, cis- mel cevaplar şöyle olabilir:
min ağırlığı hava direncine eşit olur. Bundan sonra net kuvvet
sıfır olacağından cisim sabit hızla hareketini sürdürür. Cismin • Gökhan, ister yer üzerinde isterse yerden belli bir yükseklik-
hareketini sabit bir şekilde sürdürdüğü bu hıza limit hız denir. te iken topu fırlatsın yalnızca düşey doğrultuda topu fırlatırsa
hedefi vuramaz.
2. Günlük hayatta limit hıza örnek olarak yağmur damlalarının • Top yerden belli bir yükseklikte iken yatay olarak aynı hızda
can acıtmama sı, küçük dolu tanelerinin hayati tehlike oluştur- fırlatılırsa hedefi vuramaz.
maması verilebilir. • Golf topunu aynı şartlarda farklı bir hızda fırlatırsa hedefi
3. Paraşütleri farklı yüzey alanına sahip aynı kütledeki iki sporcu vuramaz.
bir uçaktan aynı anda kendilerini serbest düşüşe bırakıyor. Bu 2. Cismin hem yatayda hem de düşeyde hız bileşeni olmalıdır.
sporcular limit hıza ulaştıkları an paraşütlerini açtığına göre 3.
sporculardan paraşütünün yüzey alanı daha küçük olan sporcu Yatay ve düşey doğrultuda belli bir açı ile atılan cismin hareke-
yere daha erken iniş yapar. tine eğik atış hareketi denir.

Çalışma No.: 15
Çalışma No.: 10
1. Yatay ve düşey doğrultuda belli bir açı ile atılan cismin
1. Hava ortamında serbest düşen cisimlerin yer çekim kuvveti hareke tine eğik atış hareketi denir.
ile havanın sürtünme kuvveti dengelendiğinde ulaştığı sabit Bu sorunun cevabı öğrencinin yorumuna bırakılmıştır. Muhte-
hıza limit hız denir. mel cevaplardan biri şöyle olabilir:
2. Yağmur damlasının büyüklüğüne, şekline, kütlesine ve hava- • Eğik atış hareketi, yatay düzlemden aşağı veya yukarı yön-
nın yoğunluğuna bağlıdır. lü olacak şekilde atılan cismin hareketidir.
• İki boyutludur.
3. Yağmur damlasının hızı her saniye yer çekimi ivmesi kadar • Hava direncinin ihmal edildiği ortamda yatay hızı sabit hız-
artarak çok yüksek hızlarla yeryüzüne ulaşırdı. lı hareket, düşey hızı düşey atış hareketi şeklindedir.
2. Bu sorunun cevabı öğrencinin yorumuna bırakılmıştır. Muhte-
Çalışma No.: 11
mel cevaplar şöyle olabilir:
1. Belli bir yükseklikten ilk hız ile aşağı yönde atılan cismin ha- • Kurstaki öğrenci topu kovanın önüne düşürüyorsa düşük
hızla, arkasına düşürüyorsa yüksek hızla eğik olarak fırla-
reketine “yukarıdan aşağıya düşey atış hareketi” denir. tıyordur. Topun kova içine düşmesi için öğrenci öncesinde
2. Hava direnci ihmal edildiğinde metal çubuk yalnızca ağırlık yaptığı atış denemelerinden yararlanarak topu kovanın içi-
etkisinde ha reket edileceği için ivme büyüklüğü yer çekimi ne düşürmek için gerekli olan hızı belirleyebilir.
ivmesi büyük lüğü kadar olacaktır. Metal çubuğun kütlesinin • Öğrenci kovayı, topu düşürdüğü noktaya taşıyabilir ve topu
artması bu ivme değe rini değiştirmeyeceği için zemine varış ilk denemesinde fırlattığı hızla tekrar atabilir.
süresi kısalmayacaktır.
3.
3. Öğrenci cevaplarına göre farklılık görülebilir. Futbolcunun serbest vuruş hareketi
Muhtemel cevap: Kale surlarından düşeyde atılan top mermi-
sinin hareketi. Bir basketbolcunun üç sayılık atış hareketi
X Ağaçtan düşen elmanın hareketi
Çalışma No.: 12
X Yükselmekte olan sıcak hava balonunun hareketi
1. Hava sürtünmeleri ihmal edilen bir ortamda, yatayda sabit hız-
lı hareket; düşeyde ise serbest düşme hareketi yapan cisimler, Cirit atma sporunda kullanılan değneğin atıldıktan
yatay atış hareketi yapmış olur. sonra yere düşene kadar yaptığı hareket
2. Songül Hanım, durağan olduğundan hareketi olduğu gibi göz- Yatay şekilde yol alan uçaktan serbest bırakılan
lemlemiştir. Feribotun ve martının hareket yönüne ve hızına X cismin hareketi
göre farklı gözlemleri de olabilir. Örneğin martı, feribotla aynı
yönde ve feribottan daha hızlı hareket ediyorsa martının hare- Uzun atlama yapan sporcunun atladıktan sonra
ket yörüngesi görseldekine benzer olacaktır. yere düşene kadar yaptığı hareket
108