Page 23 - Fizik 11 | Kavram Öğretimi Kitabı

11 FİZİK 11

1. ÜNİTE : KUVVET VE HAREKET > 1.4. Bir Boyutta Sabit İvmeli Hareket
Kavram : Düşey Atış Hareketi
Genel Beceriler : Eleştirel Düşünme Becerisi
Alan Becerileri : Çıkarım Yapma Becerisi

Çalışmanın Adı SONDAJ 10 dk.
Çalışmanın Amacı Düşey atış hareketi kavramını açıklayabilme.

Yönerge: Aşağıdaki metinden yararlanarak soruları cevaplayınız.

Sondaj; su, petrol ve doğal gaz gibi doğal kaynakların yer altından temin edilip kullanıma sunulmak için
gerekli sondaj makineleri ile yapılan, zeminde deliğin açılması işlemidir. Zemine dikey olarak delik açmak
için kullanılan sondaj makinelerinde (bk. Görsel) matkap ucu gibi sivri yüzey delici metal çubuk ile derin-
lemesine delme işlemi yapılır.

Görsel: Sondaj makinesi şematik çizimi

Su çıkarmak için yapılan sondaj çalışmasında yine benzer bir yüzey delici metal çubuğa, elektrik motoru
aracılığıyla yeterli kinetik enerji verilerek kuyu içindeki zemine doğru atılır. Metal çubuk harekete geçtik-
ten kısa bir süre sonra elektrik motoru çubuğa enerji vermeyi keser. Motorun çalışması durduğu anda
metal çu buk artık bir ilk hıza sahiptir ve yer çekiminin etkisinde zemine doğru hızlanmaya başlar. Hava
direnci ihmal edildiğinde çubuğa etki eden net kuvvet çubuğun ağırlığıdır. Bu hareket sıra sında çubuk
bir boyutta ivmeli hareket yapar ve çubuk zemine âdeta bir ok gibi saplanıncaya kadar devam eder.
Böylece zeminde açılan delik, yer altı sularının yüzeye çıkmasını sağlar.
Eğer metal çubuk aynı şartlarda yukarıya doğru atılsaydı, yavaşlama ivmesi yine yer çekimi ivmesi olur-
du. Sonra atıldığı yüksekliğe tekrar geldiğinde sondaj sırasındaki ilk hızına ikinci kez ulaşırdı.

20