Page 83 - Fizik 11 | Kavram Öğretimi Kitabı

49 FİZİK 11

2. ÜNİTE : ELEKTRİK VE MANYETİZMA > 2.4. Manyetizma ve Elektromanyetik İndüklenme
Kavram : Manyetik Kuvvet
Genel Beceriler : Eleştirel Düşünme Becerisi
Alan Becerileri : Çıkarım Yapma Becerisi

Çalışmanın Adı DOKUNMADAN ETKİSİNİ GÖSTEREN KUVVET 15 dk.
Çalışmanın Amacı Manyetik kuvvet kavramını açıklayabilme.

Yönerge: Aşağıdaki metinden yararlanarak soruları cevaplayınız.

Kütle çekim kuvveti gibi temas gerektirmeyen kuvvetlerin ortaya çıkabilmesi için cismin varlığı yeterli
iken bazı kuvvetler için birtakım şartların sağlanması gerekir. Manyetik kuvvet bunlardan biridir. Bu kuv-
vet doğanın dört temel kuvvetinden biri olan elektromanyetik kuvvetin bir sonucu olarak düşünülebilir.
İki mıknatısın birbirini çekmesi veya itmesi, bir mıknatısın demiri çekmesi, üzerinden akım geçen iki telin
birbirini çekmesi veya itmesi manyetik kuvvet sayesinde gerçekleşir.

K teli 1
Şekil 1’de üzerinden akım geçen K ve L telleri kendi
çevrelerinde manyetik alan oluşturur. K telinin oluş- F
turduğu manyetik alan kaynaklı manyetik kuvvet L
telini çekerken L telinin oluşturduğu manyetik alan F
kaynaklı manyetik kuvvet K telini çeker. Kuvvetlerin L teli
büyüklükleri eşit ve F kadardır. 2
Şekil 1: Aynı yönde akım geçen paralel tellerin birbi-
rini çekmesi

K teli F
Şekil 2’de üzerinden akım geçen K ve L telleri kendi 1
çevrelerinde manyetik alan oluşturur. K telinin oluş-
turduğu manyetik alan kaynaklı manyetik kuvvet L
telini iterken L telinin oluşturduğu manyetik alan kay-
naklı manyetik kuvvet de K telini iter. Kuvvetlerin bü- L teli
yüklükleri eşit ve F kadardır. F 2
Şekil 2: Zıt yönde akım geçen paralel tellerin birbi-
rini itmesi

Manyetik kuvvetin ortaya çıkış şartları günlük hayatta kullanılan sistemlerin bu şartlara göre tasarlan-
masına neden olur.
MOTOR
MİL
Elektrik motoru (bk. Görsel) bu şartlara uygun olarak
tasarlanan sistemlerden biridir. Burada temsilî olarak
çalışma prensibi verilen elektrik motorunun içinde
bulunan mıknatıslar düzgün manyetik alan oluşturur.
Mıknatısların arasındaki tel çerçeveden elektrik akı- MIKNATIS MIKNATIS
mı geçince manyetik alan kaynaklı manyetik kuvvet,
tel çerçeveyi ve mili döndürmeye başlar. Böylece mi- ELEKTRİK TEL
lin bağlı olduğu motor çalışır. DEVRESİ ÇERÇEVE
AKÜ
Görsel: Elektrik motoru

80