Page 91 - Fizik 11 | Kavram Öğretimi Kitabı

53 FİZİK 11

2. ÜNİTE : ELEKTRİK VE MANYETİZMA > 2.4. Manyetizma ve Elektromanyetik İndüklenme
Kavram : İndüksiyon Akımı
Genel Beceriler : Eleştirel Düşünme Becerisi
Alan Becerileri : Çıkarım Yapma Becerisi

Çalışmanın Adı ROWLAND HALKASI 20 dk.
Çalışmanın Amacı İndüksiyon akımı kavramını açıklayabilme.

Yönerge: Verilen metinden yararlanarak aşağıdaki soruları cevaplayınız.

Yerküre üzerinde pusulaya bakıldığında pusula iğnesinin Dünya’nın manyetik alanı nedeniyle sürekli
kuzeyi gösterdiği ya da pusulanın bir mıknatısa yaklaştırılıp uzaklaştırıldığında iğnesinin saptığı gö-
rülür. Bunun nedeni, mıknatısların manyetik maddeler olmasıdır. Benzer şekilde düz bir telden akım
geçirildiğinde bu telin yakınında bulunan bir pusula iğnesinin de saptığı görülür. Dolayısıyla manyetik
alan kaynaklarından biri de akım olduğuna göre bunun tersi olarak manyetik alandan kaynaklanan akım
da oluşabilir. Başka bir deyişle devreye üreteç bağlamadan değişken bir manyetik alan içerisindeki
hareketli bir telden de akım geçebilir. Man yetik alanda bir tel hareket ettirilirse telin uçları arasında bir
potansiyel fark meydana gelir (Görsel 1).

Görsel 1: Manyetik alan içerisindeki hareket eden tel

Telin bir ucu pozitif yükle yüklenirken diğer ucu negatif yükle yüklenir. Bunun sebebi, elektronların çu-
buğun bir ucunda toplanmasıdır. Eğer telin iki ucu kapalı bir devre hâline getirilirse elektronlar iletkenin
bir ucundan çıkıp diğer ucuna giriş yapar. Telin manyetik alan içerisine girerken ve çıkarken manyetik
alandaki değişiminden dolayı belirli bir sürede yük geçişi olmaktadır.
Bu yük akışını oluşturmanın başka bir yolu bobin içerisindeki manyetik alanı değiştirmektir. Örneğin
Henry Augustus Rowland (Henri Ogastıs Rovlınd) tarafından geliştirilmiş olan Rowland halkasına diğer
adıyla Rowland bobinine bir mıknatıs yaklaştırılıp uzaklaştırıldığında halka üzerindeki ok yönün de bir
yük akışı meydana gelir (Görsel 2). Halkada sarılı iletken teldeki yük akışından kaynaklanan manyetik
alan, kendisini oluşturan etkiye ters ya da düz yöndedir.

(a) (b)

Görsel 2: Rowland bobinine yaklaştırılan ve uzaklaştırılan mıknatıs

88