Page 95 - Fizik 11 | Kavram Öğretimi Kitabı

55 FİZİK 11

2. ÜNİTE : ELEKTRİK VE MANYETİZMA > 2.4. Manyetizma ve Elektromanyetik İndükleme
Kavram : Öz-İndüksiyon Akımı
Genel Beceriler : Eleştirel Düşünme Becerisi
Alan Becerileri : Çıkarım Yapma Becerisi

Çalışmanın Adı YENİ BİR AKIM OLUŞUR 20 dk.
Çalışmanın Amacı Öz-indüksiyon akımı kavramını açıklayabilme.
Yönerge: Metinden yararlanarak aşağıdaki soruları cevaplayınız.

Bir öğrenci öz-indüksiyon akımı ile ilgili deney yapmak istemektedir. Bunun için bir madenî para ve mı-
natıs kullanarak yaptığı deneyle ilgili aşağıdaki notları alır.
• Küçük madenî bir parayı mıknatısa yaklaştırdım.
• Madenî paranın mıknatıs tarafından çekilmediğini gözlemledim.
• Madenî parayı dik duracak şekilde sabitledim.
• Mıknatısın bir ucunu paranın bir yüzeyine bir milimetre kadar yaklaştırıp mıknatısı geriye doğru çok
hızlı bir şekilde çektim.
• Paranın devrildiğini gözlemledim.
Öğrencinin yaptığı deneyde madenî paranın devrilme sebebi, Alman fizikçi H. F. Emil Lenz’in 1834’te
kendi adıyla bilim dünyasına sunduğu Lenz Yasası ile açıklanır.
Aşağıda Şekil 1’de manyetik akı çizgilerinin hareket yönlerinin daha anlaşılır olması için madenî para
yerine iletken halka kullanılmıştır. Mıknatıs, iletken halkaya önce yaklaştırılmış sonra uzaklaştırılmıştır.
Mıknatısın sabit tutulan iletken halkaya yaklaştırılmasıyla halkada manyetik akı artar ve akım oluşur.
Halkada oluşan akımın yönü, iletken halkanın sağ yöne doğru artmakta olduğu dış akıya karşı manyetik
akıyı azaltacak yönde yani sol yöne doğru kendi manyetik akısını oluşturan akım yönündedir.

Sol yön Sağ yön

→
V

i i
S N
N S

Şekil 1: Mıknatısın halkaya yaklaştırıldığında meydana getirdiği manyetik akıdaki değişime karşı oluşan akımın yönü

Şekil 2’de mıknatısın sabit tutulan halkadan uzaklaştırılmasıyla iletken halkada sağ yöne doğru oluşan
ve halkadan geçen manyetik akı azalır ve akım oluşur. İletken halkada oluşan akımın yönü, iletken hal-
kada sağ yöne doğru azalan manyetik akıyı artıracak yönde yani sağ yöne doğru yönelmiş bir manyetik
akı oluşturur ve azalmakta olan dış akıya karşı koymuş olur.

Sol yön Sağ yön

→
V

i i
S N
S N

Şekil 2: Mıknatısın halkadan uzaklaştırıldığında meydana getirdiği manyetik akıdaki değişime karşı oluşan akımın yönü
92