Page 125 - Kimya 10| Kavram Öğretimi Kitabı

75
KİMYA 11

5. ÜNİTE KİMYASAL TEPKİMELERDE HIZ > 5.2. Tepkime Hızını Etkileyen Faktörler > 5.2.1.Tepkime Hızına Etki Eden Faktörler
Kavram : Tepkime Mekanizması
Genel Beceriler : Bilgi Okuryazarlığı Becerisi
Alan Becerileri : Çıkarım Yapma Becerisi

Çalışmanın Adı MEKANİZMALAR 20 dk.
Çalışmanın Amacı Mekanizmalı tepkimelerde hızı belirleyen basamağı ayırt edebilme.

Yönerge: Aşağıda verilen bilgilerden yararlanarak soruları cevaplayınız.
Trafiğin yoğun olduğu bir saatte tek şerit akan bir yolda, aracınızın hız limiti ne olursa olsun trafiğin akış
hızını en yavaş olan aracın hızı belirler.
Kimyasal tepkimelerde tepkime denklemini yazarken girenler ve ürünler arasında kullandığımız ok işareti
tepkimenin tek basamakta gerçekleştiğini gösteriyor olsa da çoğu zaman kimyasal tepkimelerin oluşması
için bazı ara basamaklar gerekir. Bu ara basamakların gerçekleşme hızı da birbirinden farklıdır. İki ya
da daha fazla basamaktan oluşan tepkimelere “çok basamaklı tepkimeler” denir. Ayrı ayrı basamaklarla
gösterilen tepkimeler dizisine “tepkime mekanizması” da denir. Çok basamaklı tepkimelerin gerçekleşme
hızını belirleyen basamak yavaş gerçekleşen basamaktır.

BİLGİ KUTUSU

H + 2ICl I + 2HCl tepkimesi tek basamakta gerçekleşmez. İki basamakta gerçekleşir.
2(g) (g) 2(g) (g)
Tepkime mekanizması;
I. basamak: H + ICl HI + HCl (yavaş)
2(g) (g) (g) (g)
+ II. basamak: HI + ICl I + HCl (hızlı)
(g) (g) 2(g) (g)
Net tepkime: H + 2ICl I + 2HCl şeklindedir.
2(g) (g) 2(g) (g)
Bu tepkimenin gerçekleşme hızı yavaş basamağa (I.basamak) göre belirlenir.
Yukarıdaki tepkime mekanizmasında I. basamakta oluşan ve II. basamakta harcanan HI (hidrojen
iyodür) bileşiğine “ara ürün” adı verilir. Net tepkimede yer almaz.

1. 2NO + 2H N + 2H O tepkimesi 3 basamaktan oluşmaktadır. Hızlı basamakların tepki-
(g) 2(g) 2(g) 2 (g)
meleri aşağıda verilmiştir. II. basamak yavaş basamaktır.
I. basamak: 2NO N O (hızlı)
(g) 2 2(g)
III. basamak :N O + H N + H O (hızlı)
2 (g) 2(g) 2(g) 2 (g)
a) Tepkimenin hızını belirleyen yavaş basamağın (II. basamak) tepkime denklemini yazınız.

b) Ara ürünler nelerdir?

123
Hazırlayan: Harun BACANLI