Page 90 - Biyoloji 12 | Kazanım Kavrama Etkinlikleri

Ortaöğretim Genel Müdürlüğü
Kavram Öğretimi 43
Öğretim Programları ve Ders Kitapları Daire Başkanlığı BİYOLOJİ 12
3. ÜNİTE : BİTKİ BİYOLOJİSİ > 12.3.3. Bitkilerde Eşeyli Üreme > 12.3.3.2. Çiçekli Bitkilerde Döllenme, Tohum ve Meyve Oluşumu
Kavram : Dormansi
Genel Beceriler : Eleştirel Düşünme Becerisi
Alan Becerileri : Verileri Toplama İşleme, Yorumlama ve Sonuç Çıkarma Becerisi

Çalışmanın Adı UYUYAN TOHUMLAR 20 dk.
Çalışmanın Amacı Dormansi olayını açıklayabilme.

Yönerge: Aşağıda verilen metin ve vee diyagramından yararlanarak soruları cevaplayınız.

Ülkemizin orman varlığını olumsuz etkileyen etmenlerin başında orman yangınları gelir. Fakat aynı za-
manda yangına bağımlı orman ekosistemlerinden biri olan kızılçam ormanlarının rejenerasyonunda
yangın, ekosistemin ayrılmaz bir parçasını oluşturur.

Günümüzde özellikle Akdeniz ikliminin görüldüğü alanlarda yaz kuraklığının uzun sürdüğü dönemlerde
meydana gelen yangınlar, bu alanlardaki ekosistem dinamiklerini büyük oranda şekillendirir. Yangına
adaptasyon için geliştirilmiş mekanizmalar, bitkilerde tohum çimlenmesi ve dağılması yeteneklerine da-
yanır. Kızılçam gibi bazı bitkilerde de tohumun çimlenmesi yangın sıcaklığıyla uyarılır. Normal şartlar
altında sert ve kalın kabuklu tohumlarda çimlenme için gerekli su ve hava geçirgenliği yeterince sağla-
namadığından tohumda fiziksel uyku durumu (dormansi) görülür. Yangın sıcaklığı, dormansi kırıcı etki
göstererek çimlenmeyi başlatabilir.

Yangın Dormansiyi
Nasıl Etkiler?

Bildiklerimiz Kayıtlar
Tohum oluşumunun Kızılçam tohumlarının
sonlarına doğru tohum 130°C’ye kadar sıcaklık
içindeki su oranı azalır. şoklarında yaşam kabi-
Bu sebeple embriyonun liyetlerini koruyabildikleri
gelişimi durur ve embri- görülmüştür. Yüksek
yo çimlenme zamanına sıcaklık kızılçam to-
kadar dormansi (uyku humlarında dormansiyi
hâli) durumunda kalır. Kavramlar Neyi kırabilmektedir. 70°C ve
Dormansi olumsuz çevre Araştırıyoruz? üzerindeki sıcaklıklar,
koşullarına karşı gelişti- Dormansi sıcaklık yükseldikçe çim-
rilmiş bir adaptasyondur. Yangınlarda oluşan yük- lenmeyi daha çok teşvik
Çimlenme
Bir tohumun dormanside sek sıcaklık, olumsuz etmiştir. En iyi çimlen-
kalma süresi, çimlenme etkilerinin yanı sıra bazı me 130°C’ye 1 dakika
yeteneğini koruması bitki bitkiler için olumlu etki- maruz kalan tohumlarda
türüne ve çevresel fak- ler de ortaya çıkarabilir. görülmüştür. Çimlen-
törlere göre değişebilir. Bazı bitkilerin tohumları menin en düşük olduğu
Bitkinin çimlenmesi için gerekli durumlarda sı- uygulama ise 130°C’ye
dormansinin kırılması Araç ve Gereçler caklık etkisiyle dormansi 5 dakika boyunca maruz
çevre koşullarıyla (su, Farklı popülasyonlara ait durumundan çıkarılıp kalmaktır. Yüksek sıcak-
sıcaklık, hormonlar gibi) çimlenmesi sağlanabilir. lığa maruz kalma süresi
kızılçam tohumları
bağlantılıdır. Çevresel uzatıldığında (5 dk.) to-
faktörler uygun hâle gel- hum canlılığı dolayısıyla
diğinde tohum, dormansi Uygulamalar çimlenme kabiliyeti üze-
evresinden çıkar ve çim- rinde olumsuz etki yaptı-
lenir. Sıcaklık şoku ğı belirlenmiştir.
Çimlendirme testi

87