Page 68 - Türk Dili ve Edebiyatı 12 | Kavram Öğretimi Kitabı

Ortaöğretim Genel Müdürlüğü
Kavram Öğretimi 33
Öğretim Programları ve Ders Kitapları Daire Başkanlığı TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI 12
7. ÜNİTE : NUTUK/SÖYLEV > Sözlü Anlatım Türleri > Sempozyum
Kavram : Sempozyum
Genel Beceriler : Eleştirel Düşünme Becerisi
Alan Becerileri : Yazma Becerisi

Çalışmanın Adı BİLGİ ŞÖLENİ 20 dk.
Çalışmanın Amacı Sempozyumun genel özelliklerini açıklayabilme.

Yönerge: Aşağıdaki bilgi notunu ve metni okuyunuz. Bunlardan hareketle soruları cevaplayınız.

Bilgi Notu: Alanında uzman kişiler tarafından bir konunun çeşitli yönleriyle tartışıldığı ve dinleyici-
lere sunulduğu bilimsel toplantılara sempozyum (bilgi şöleni) adı verilir. Sempozyum katılımcıları,
konu için önceden makaleler hazırlar. Hazırlanan makaleler bilim kurulunca değerlendirilir. Sempoz-
yum bir ya da birkaç gün değişik oturumlar hâlinde sürebilir. Her oturumun bir başkanı vardır. Otu-
rumda birden çok kişi konuşma yapar ve sonunda oturum başkanı yapılan konuşmaları özetleyerek
bir sonuca varır. Oturum sonrası konuşma ve makaleler basılı olarak paylaşılır.

TÜRKÇE DEYİMLERDE AHENK UNSURLARI
Türkçenin en önemli zenginliklerinden birini deyimler oluşturmaktadır. Ahmet Topaloğlu, “Çekici
bir anlatım özelliği taşıyan, genellikle gerçek anlamından ayrı bir anlamı bulunan kalıplaşmış kelime
öbeği” olarak tanımlar deyimi. Ömer Asım Aksoy’un, “Çekici bir anlatım kılığı taşıyan ve çoğunun
gerçek anlamından ayrı bir anlamı bulunan kalıplaşmış sözcük toplulukları” olarak açıkladığı deyim
için Zeynep Korkmaz, “Gerçek anlamından farklı bir anlam taşıyan ve çekici bir anlatım özelliğine
sahip olan kelime veya kelime grubu” tanımını yapar. Bu tanımlardaki ortak özelliklerden biri, de-
yimlerin “çekici bir anlatım” özelliği taşıdıklarıdır. Vecihe Hatiboğlu’nun, “Anlatım gücünü artırmak
için, gerçek anlamı dışına kayan, bazı kelimeleri değişmediği halde bazıları değişip çekimlenebilen
kalıplaşmış birden çok kelime” açıklamasıyla da deyimlerin “güçlü ve çekici bir anlatım”a sahip
oldukları sonucuna ulaşılabilir.
Anlamsal özelliğinin ve zengin ifade gücünün yanı sıra taşıdığı ahenk özellikleriyle de dilimizdeki
deyimler büyük bir zenginliğe sahiptir. Birçoğu şiirsel özellikler (ölçü, uyak, redif, seci, yineleme)
de gösteren deyimlerde insanımız anlam zenginliği ile ahenk zenginliğini harmanlar. Doğan Aksan,
deyimleri kültürümüzle ilişkilendirirken onun şu özelliklerinden söz eder: “Tıpkı, atasözleri gibi, de-
yimler de bir toplumun diline yansıyan kültürünün izlerini, ipuçlarını ortaya koyar. Anlatım gücünü
artırıcı, kimi zaman hoşa gidecek, söyleyene zevk veren ve hatırda kalmayı sağlayan öğeler içerir.
Kimi zaman abartıya kaçar.”. Aksan’ın, Anadolu ağızlarındaki deyimlerden söz ederken, “Bizce bun-
lar Türk insanının adı konmamış kısa şiirleridir.” ifadesi deyimlerin şiirsel yönüne dikkati çeken gü-
zel bir nitelendirmedir. Güçlü bir anlatıma erişmede, kulağa hitap etmede, akıllarda kolayca kalmada,
dilden dile dolaşıp çağdan çağa aktarılagelmede deyimlerin taşıdıkları ahenk özelliklerinin büyük
önemi vardır. Aksan, Türkçe deyimlerin ahenk özelliklerine şöyle dikkati çeker: “Tümce biçiminde
kalıplaşmış deyimler öbeği içinde değişik tümce türlerine rastlanır. Sözcükleri değiştirilemeyen, ka-
lıplaşmış bu öğelerin bir bölümünde -kalıcılığı sağlama, hatırda kalmayı kolaylaştırma ve hoşa gitme
amacıyla- şiir dilinin birtakım anlatım yollarından ve özelliklerinden yararlanıldığı görülür. Örneğin
ölçü, uyak, ses ve biçimbirim yinelemeleri kimi zaman yalnız biri, kimi zaman birkaçı devreye gire-
rek anlatımı güçlendirir, güzelleştirir.”
M. Osman Toklu, deyimlerin ahenk özelliklerine değinirken şu açıklamayı yapar: “Deyimlerin bü-
yük bir bölümünde uyak, aliterasyon ve sözcük yinelemesinden yararlanılır. Bu tür sessel özellik-
leriyle ve değişmeceye dayalı anlatımlarıyla deyimler[in] canlı ve etkili bir anlatım sağlanmasına
önemli bir katkıları bulunur.”
(…)
Erhan AKDAĞ
III. Uluslararası Dünya Dili Türkçe Sempozyumu Bildiri Kitabı
(Metin, aslına sadık kalınarak alınmıştır.)

65