Page 14 - Fizik 11 | Kazanım Kavrama Etkinlikleri

6
FİZİK 12

1. ÜNİTE : ÇEMBERSEL HAREKET > 1.2. Dönerek Öteleme Hareketi
Kavram : Eylemsizlik Momenti
Genel Beceriler : Eleştirel Düşünme Becerisi
Alan Becerileri : Çıkarım Yapma Becerisi

Çalışmanın Adı DÖNME EYLEMSİZLİĞİ 15 dk.
Çalışmanın Amacı Eylemsizlik momentini açıklayabilme.

Yönerge: Metinden yararlanarak aşağıdaki soruları cevaplayınız.

DÖNME EYLEMSİZLİĞİ

Cisimlerin, bulundukları konum ve durumu korumak istemelerine “eylem-
sizlik” denir. Eylemsizliği oluşturan direnç ise kütledir. Bir eksen etrafında
dönen cisimler ise dönme hareketinin değişimine karşı direnç gösterir. Bu
direnç ne kadar büyükse dönmedeki açısal hız değişimi de o kadar küçük O r
olur. Cismin şekline bağlı olarak bu direnç farklı değerler alabilmektedir. Bu ip m
direnç I ile gösterilir ve uluslararası birim sisteminde birimi kg · m dir.
2
Sürtünmesi önemsenmeyen yatay düzlemde kütlesi önemsiz ve r uzunlu-
ğundaki bir ucu sabit ipin diğer ucuna bağlanarak döndürülen Şekil 1’deki
2 Şekil 1: r uzunluğundaki ipte
kütlenin eylemsizlik momenti değeri I = m · r matematiksel modeli kullanı- döndürülen cisim
larak hesaplanır.
Eğik bir düzlem üzerinde aynı seviyede bulunan özdeş silindirik cisimler aynı anda serbest bırakıldı-
ğında dönerek ilerler ve aynı anda yatay seviyeye ulaşır. Ancak Şekil 2’deki gibi özdeş silindirlerden
X silindirinin dönme eksenine daha yakın, Y silindirinin dönme eksenine daha uzak olacak şekilde eşit
sayıdaki özdeş cisimler eşit aralıklı ve dairesel olarak yapıştırılıp serbest bırakıldığında yatay seviyeye
X silindirinin, Y silindirinden daha önce ulaştığı gözlenir.

r Y yatay
r X

yatay

Şekil 2: Eğik düzlemde dönerek hareket eden X ve Y silindirleri

Sorular

1. Eylemsizlik momenti kavramını açıklayınız.

11