Page 10 - Kimya 10 | 1.Ünite

Kimyanın Temel Kanunları ve Kimyasal Hesaplamalar
SABİT ORANLAR KANUNU (Joseph Proust-1799)
Etkinlik 1.1.1ʼde görüldüğü gibi FeS bileşiğini oluşturmak için farklı
BİLİYOR MUSUNUZ?
miktarlarda Fe ve S kullanıldığında da Fe/S kütlece birleşme oranı her
Joseph Proust zaman sabit kalır.
Proust, yaptığı deneyler sonucunda bir bileşiği oluşturan element-
(26 Eylül 1754-5 Temmuz 1826)
lerin kütleleri oranının her zaman sabit kaldığını belirlemiştir. Bileşiğin
Ortaöğrenimini bitirdikten sonra miktarı değişse de bileşiği oluşturan elementlerin kütlece birleşme ora-
babasının eczanesinde çalışmaya nı değişmez. Bileşiği oluşturan elementlerin kütleleri arasındaki değiş-
başlamıştır. Öğrenmeye meraklı meyen birleşme oranını açıklayan kanuna Sabit Oranlar Kanunu denir.
olan Proust, Paris’te eczacılık ve FeS bileşiği oluşurken
kimya öğrenimini birlikte almış-
tır. Aynı zamanda bu alanlarda Fe(k) + S(k) FeS(k)
çalışmalar yapmıştır. 56 g 32 g 88 g

Organik kimya ve kimyasal tek- ÷8
mFe 56 7
noloji alanlarında çalışmaları mS = 32 = 4 gram bileşik oluşur.
bulunan Proust, üzüm şekerini ÷8
ayırmış, peynirdeki lösin madde- Fe(k) + S(k) FeS(k)
sini bulmuş ve birçok gıda mad- 7 g 4 g 11 g
desinin üretimine ilişkin yeni
yöntemler önermiştir. Proust’un FeS bileşiğinde m Fe /m S oranının 7/4 olması, 7 gram Feʼin 4 gram
en önemli başarısı “Sabit Oranlar Sʼle tepkimeye girerek 11 gram FeS bileşiğini oluşturacağı veya bu oran-
ÇÖZEREK ÖĞRENİN
Kanunu”nu bulmasıdır. ların katları şeklinde Fe ve Sʼün bir araya gelmeleri gerektiğini açıklar.
22 gram FeS oluşturmak istenirse 14 gram Fe ve 8 gram S tepkimeye
girmelidir.
Bir bileşikteki elementlerin arasındaki sabit oranı bulabilmek için
FeS örneğinde olduğu gibi ya bileşiği oluşturan elementlerin kütlele-
ri verilmeli ya da bileşiğin formülü ve bileşiği oluşturan elementlerin
atom kütleleri verilmelidir.
Bileşiğin formülü ve element kütleleri bilinirse bileşikteki element-
lerin kütlece oranları bulunabilir. Suyun (H 2 O) molekül formülünden
2 hidrojen atomunun 1 oksijen atomuyla birleştiği anlaşılır. 1 mol hid-
rojenin atom kütlesi 1g/mol ve 1 mol oksijenin atom kütlesi 16 g/mol
olduğu için
H 2 Oʼda mH = 2 .H = . 21 = 2 = 1 dir.
mO 1 .O . 116 16 8
1 gram hidrojen, 8 gram oksijenle tepkimeye girerek 9 gram su
oluşturur.
Bileşiği oluşturan elementlerin kütleleri arasında sabit bir oran
olduğu için bileşikteki elementlerin kütlece yüzdeleri de sabittir.

ÖRNEK VE ÇÖZÜM
48 gram C ile 16 gram H’in tamamının tepkimeye girmesiyle oluşan mC 48 3
mC = =
CH 4 bileşiğindeki elementlerin kütlece birleşme a k oranını bu- mH 16 1
mH
lunuz.

ÇÖZEREK ÖĞRENİN

1 gram Ca yakılınca 1,4 gram CaO bileşiği oluşuyor.
CaO bileşiğindeki elementlerin kütlece birleşme
mCa
a k oranını bulunuz.
mO

24