Page 4 - Sosyoloji 2 | 3.Ünite

VATANDAŞLIK VE SOSYAL DEVLET

KAVRAMLARIMIZ DERSE HAZIRLIK
• Vatandaş • Kimlik 1. Vatandaş, vatandaşlık, aidiyet, kimlik, alt kimlik, üst kimlik kavramlarının anlamla-
• Vatandaşlık • Alt kimlik rını sözlükten bulunuz.
• Aidiyet • Üst kimlik 2. “Genel olarak yasalar ister koruyucu ister cezalandırıcı olsun herkes için aynıdır.
Tüm vatandaşlar yasa önünde eşit olduklarından, yeteneklerine göre her türlü
kamu görevi, rütbe ve mevkiye eşit olarak kabul edilirler.” Buna göre yasalar, va-
tandaşlar için neden önemlidir? Örneklerle açıklayınız.

VATANDAŞLIĞIN BOYUTLARI
Vatandaşlığın kavram ve kurum olarak ortaya çıkışı,
Antik Yunan’da siyasal-kamusal alanın ortaya çıkışıyla eş BİLİYOR MUYDUNUZ?
zamanlıdır. Aslında vatandaşlık bilincinin oluşması kent
devleti öncesi Atina’da siteler arası savaşların belirlediği bir Vatandaşlığa kabul edilme iki şekilde olur.
ortamda gerçekleşmişti. Genel olarak ve istisnai olarak vatandaşlığa alın-
ma şartlarının;
Bu sürecin geri planında, savaşın gereklerinin öne çıkar-
Reşit olmak,
dığı bir ortaklık vardır. Bu ortak alan, imtiyazlar ile karşı-
Başvuru tarihinden geriye doğru 5 yıl Türki-
lıklı yükümlülükler üzerinde yükselmiştir. Yani eşitlik değil,
ye’de ikamet etmiş olmak,
birey ile siyasi topluluk arasındaki hak ve yükümlülüklerin
Türkiye’de yerleşmeye karar verdiğini davra-
karşılıklılığı ilkesi önemliydi. Bu aşamada imtiyaz ile yü-
nışı ile teyid etmiş olmak,
kümlülük neredeyse eş anlamlıydı. Ortak karar alma sü-
recine katılmak, silah taşımak ve askerlik yapmak hem bir İyi ahlâklı olmak,
imtiyaz hem de yükümlülüktü. Genel sağlık bakımından tehlike teşkil eden
hastalığı bulunmamak,
Rönesans’la birlikte vatandaş, sadece belirli hak ve sta-
Yeteri kadar Türkçe konuşabilmek,
tülerin toplamı olmaktan çıkmaya, karmaşık bir insani var-
Türkiye’de geçimini sağlayacak gelire veya
lık olarak görülmeye; eğitilmiş, ekonomik bir işlev edinmiş
mesleğe sahip olmak,
insan kavramı öne çıkmaya başlamıştır. Kısacası, özel ile ka-
Bu yedi şartı yerine getiren yabancıların Ba-
musal alan arasındaki ayrım yeniden belirlenmiştir. Antik
kanlar Kurulu kararıyla Türk vatandaşlığına alı-
Yunan’da vatandaşlığın taşıdığı siyasi-kamusal anlamlar ge-
nabildiğini,
rilemeye başlamış, ekonomik kaygılar öne çıkmıştır. İlk kez
İstisnai olarak vatandaşlığa alınmak için ise;
modern liberal vatandaşlık anlayışıyla birlikte vatandaşlığın
Türk vatandaşlığını herhangi bir şekilde kay-
asıl olarak siyasi-hukuki bir aidiyete indirgenmesi eğilimi
betmiş olanların sonradan doğmuş reşit çocuk-
baş göstermiştir.
ları,
Modern vatandaşlığı ulus devlet gerçeğiyle ilişkilendir- Bir Türk vatandaşı ile evli olanlarla bunların
meden anlamak mümkün değildir. Bu bağlamda, modern reşit çocukları,
vatandaşlık, öncelikle hukuki anlamda bireyin devletle olan Türk soyundan olanlarla eşleri ve çocukları,
ilişkisini belirleyen bir mensubiyet statüsü olarak ele alın-
Bir Türk vatandaşıyla evlenme kararıyla Tür-
malıdır. Bu devlet merkezli vatandaşlık anlayışında, belirli
kiye’de yerleşmiş olanlar,
bir siyasi egemenlik alanının içinde yaşayan herkes koşulsuz
Türkiye’ye sanayi tesisleri getiren sosyal,
olarak vatandaş kabul edilir.
ekonomik alanlarda veya bilim, teknik ya da
sanat alanlarında olağanüstü hizmeti geçmiş
veya hizmeti geçeceği düşünülen kimselerin,
vatandaşlığa alınması Bakanlar Kurulunca zaru-
ri görülenler. Bu koşullardan 2 ve 3. aranmaksı-
zın yabancıların istekleri üzerine İç işleri Bakan-
lığının teklifi ve Bakanlar Kurulu kararıyla Türk
vatandaşlığına alınabildiğini biliyor muydunuz?
Yasa koyucu Solon, yaşa-
dığı dönemde Atina’da www.nvi.gov.tr
ortaya çıkan ağır bunalım-
ları yurttaşlarının yararına
koyduğu yasalarla önleyen
devlet adamıdır.

140 VATANDAŞLIK VE SOSYAL DEVLET