Page 10 - Türk Dili ve Edebiyatı 9 | 5.Ünite

5. Ünite

Tema, romanın bütününe hâkim olan temel duygu veya dü-
şüncedir. Tema soyut ve genel bir kavramdır. Metin dışında da var
olabilen sevgi, aşk, dostluk, yalnızlık gibi kavramlar temayı oluştu-
rabilir.
Yaprak Dökümü adlı romanın teması Batılılaşmanın yanlış anla-
şılmasıdır.

Anlatıcı, romandaki olayı anlatan kişidir. Anlatıcı, yazarın ken-
disi değil kurmaca bir kişidir. Romanda olaylar birinci veya üçüncü
kişi ağzından anlatılır.
Yaprak Dökümü adlı romanda anlatıcı üçüncü tekil kişidir.

Bakış açısı; yazarın romandaki kişi, olay, yer ve zamanı ele alış
biçimi ve bunlara karşı takındığı tutumdur. Üçe ayrılır:

1. Hâkim Bakış Açısı: Anlatıcı, olaylara ve kahramanlara hâkimdir. Olayların nasıl gelişeceğini bilir
ve görür. Olayları anlatırken kahramanların aklından geçenleri ve psikolojilerini yansıtır:

Onun fikirlerinde ve duygularında hiçbir şey değişmemiştir. Bu gidişten o da memnun değil, ne bu ya-
şayış tarzını, ne evlerine girip çıkan insanları, o da beğenmiyor; fakat ne çare ki iş çığrından çıkmış, karısı-
na olan zaafı yüzünden yahut daha başka sebeplerden kendini bir kere bu korkunç akıntıya kaptırmıştır;
bu müdafaalar bu zaafa bir mazeret göstermekten başka bir şey için değildir.

Reşat Nuri Güntekin, Yaprak Dökümü
Yaprak Dökümü adlı romanda farklı bakış açıları kullanılmakla birlikte ağırlıklı olarak hâkim bakış
açısı görülmektedir.

2. Kahraman Bakış Açısı: Olaylar, roman kahramanlarından birinin ağzıyla anlatılır. Olayları yaşa-
yan kahraman, olaylar karşısındaki izlenim ve tutumunu kendi bakış açısıyla yansıtır:
Ve baktım: Minderde üstüste konmuş iki yastık. (Demek annem biraz rahatsızlanmış ve buraya uzan-
mış.) Masanın yanında rafın önüne çekilmiş bir sandalye. (Demek annem en üst raftan bir ilâç şişesi al-
mış). Ha... İşte masanın üstünde bir şişe: Kordiyal. (Demek annem bir fenalık geçirmiş.) Minderin üstünde
ıslak, buruşuk bir mendil. (Demek annem ağlamış.)
Benim de bu şişeye, iki yastığa ve bir mendile ihtiyacım var, ben de Kordiyal alacağım, uzanacağım ve
ağlayacağım.
Peyami Safa, Dokuzuncu Hariciye Koğuşu

3. Gözlemci Bakış Açısı: Anlatıcı gördüklerini, tanık olduklarını aktarır. Roman kahramanlarının
aklından geçenleri bilmez. Anlatıcının anlatımı gördükleriyle sınırlıdır:

Birkaç evlik bir yerden geçiyorlardı. Yıkık bir duvarın dibinde yırtık elbiseli, tıraşları uzamış, yüzü kırış
kırış, yılgın bir ihtiyar oturuyordu. Başında kirli, beyaz bir papak vardı. Ağzı açıktı; üst damağında tek kal-
mış, kazma gibi uzamış dişi görülüyordu. Murat selâm verdi; ihtiyar oturduğu yerden eliyle selâmını aldı.

Mehmed Niyazi, Ölüm Daha Güzeldi

150