Page 12 - Türk Dili ve Edebiyatı 9 | 9.Ünite

9. Ünite

Dil Bilgisi

1. ÖZCÜLLÜK. – Dün İstanbul’a inmiştim. Dönüşte buğuluda (vapurda) kahveciden soğuk bir su istedim:
“Soğuk su yok, soğuk limonata var,” dedi kahveci. “Getirin,” dedim. Soğuk değil. Utanmıyor kahveci
yalan söylemeye. Söyledim limonatanın soğuk olmadığını. Çıkışır gibi “Soğuk!” dedi. Sanki benim ağ-
zım yok, sanki ben anlamam soğuktan, sıcaktan. Buğululardaki kahvecileri sıcak günlerde soğuk su
bulundurmaya yükümlü (mecbur) tutmalı. Limonatasını, içinde ancak üç beş damla limon suyu olan
limonatasını, kim bilir hangi suda yaptığı limonatasını satmak için kapalı soğuk su bulundurmayacak.
Üstelik limonatayı da soğutmayacak... Neden soğutsun, alıcı onun buyruğu altında, böyle sıcak bir
günde ister istemez içecek... Sonra “Gazozum soğuk, ondan getireyim,” dedi. “Peki,” dedim. Gazoz da
soğuk değil, sesimi çıkarmadım.

Yanımda gençten biri oturuyor. Duramıyor yerinde, boyuna kımıldıyor, ikide bir kalkıyor, hızla kalkıyor,
hepimiz sarsılıyoruz. Otururken de öyle. Şöyle yavaşça, yolu yordamıyla oturmuyor ki, atıyor kendini
kanapeye. Gazete okuyor katlamıyor gazetesini, çarşaf gibi açıyor, elleri ta benim yüzümün önünde,
burnuma değecek. Kalkamıyorum oradan, başka yer yok. Bacaklarını da iyice açmış. Büzüldükçe bü-
züldüm. Kendinden başkasını düşünmüyor küçük bey, genişledikçe genişliyor.Sonunda dayanama-
dım, “Görüyorsunuz, daha da büzülemiyorum, yer kalmadı...” Neyse ki sesini çıkarmadı, kalktı, öte ya-
nındaki ile yer değiştirdi. Yeni komşum daha yaşlı, uslu oturmasını biliyor.
a. Yukarıdaki parçada geçen çekimli fiilleri bulunuz.
b. Bulduğunuz fiilerin metindeki işlevlerini belirleyiniz.

c. Parçada bulduğunuz çekimli fiillerin kip ve kişi eklerini belirleyiniz.
ç. Bulduğunuz çekimli fiilleri yapılarına göre inceleyiniz.
d. Bulduğunuz çekimli fiillerin öznelerine ve nesnelerine göre çatılarını inceleyiniz.

2. Türkiye’deki tarihine bakacak olursak çay ilk olarak II. Abdülhamid döneminde 1894’te Japonya’dan
getirilmiş. Bursa’da deneme dikimi yapılmış. Çayın üretimine Cumhuriyet’ten sonra başlanmış ve
1963’e kadar çay talebi başka ülkelerden sağlanmış. Kısacık zaman diliminde hayatımızın her anında
çay yerini almış.

Yukarıdaki parçada noktalama işaretlerinin kullanılma amaçlarını belirleyiniz.
3. Nurullah Ataç’ın günlüğünde günümüz yazım kurallarına uymayan kullanımları tespit ederek
bu durumun nedenini açıklayınız.

Tespit Nedeni

256