Page 13 - DESEN 10

KİTABIN TANITIMI

4. ÜNİTE DESEN ÇALIŞMALARINDA MEKÂN ÇİZİMLERİ
Doğadan Kompozisyon Çalışmaları OKUMA PARÇASI
UYGULAMA BİR RESSAMIN PORTRESİ
Kemal Erhan’ın kaleme aldığı Türk resim sanatının önemli doğa ressamlarından olan Hoca Ali
Rıza’nın sanatına ve sanata bakışını Ord. Prof. Dr. A. Süheyl Ünver, Prof. Nurullah Berk ‘in anla-
tımlarından derleyerek hazırladığı kitabından pasajlar;
“Ali Rıza’nın, bugüne kadar yapıldığı gibi, yaşantı, mizaç ve sanatını bir araya getiren, karıştıran,
kabataslak bir krokisiyle değil, kişiliğini derinlemesine, çeşitli devre ve aşamalıları içinde incele-
yen bir “portre” sini meydana getirmek hayli ilginç bir çalışma konusu. Yüzeyde bir bakışla biraz
tek yönlü, biraz biteviye sanılacak bir sanatçı mizacı. Aslında o tek yönlülüğü altına hayli komp-
leks bölümler gizliyor. Ali Rıza’nın kişiliği yanıltan, birden kavranamayan soydan. Bu resim delisi
sanatçı –çünkü bu vasfı ona yakıştırmak yerinde olur– resim yapma jestinin Türk toplumunda
seyrek görüldüğü ve günah sayılmasının sürdüğü devirde doğup büyümüş, sanatını geliştirmişti.
Çevresinde gördüğü ressamlar ve resimler kalıplaşmış formüller içinde idiler. O, sanat tarihimizin
bu yönden öncüsü olarak, resim yapmanın tabiatla sıkı ilgisi olduğunu anlatmaya başlamıştı.
Ali Rıza’yı, doğrudan doğruya tabiatı inceleyerek resim yapan ilk sanatçımız olarak değerlendir-
mek yanlış olmaz. Ne var ki, bu özelliğin nereden başlayıp nerede bittiğini gözden geçirmemiz
gerek.”
TABİATLA SARMAŞ DOLAŞ
Elbette ki, Ali Rıza, kendinden önce gelenlerle yaşıtları, çağdaşları arasında dış dünyayı izleyen,
akıldan değil gerçeklerden esinlenerek resim yapan sanatçılar tanıdı ve tablolarını gördü. On do-
kuzuncu yüzyıl ressamlarımızın sundukları örnekler meydan da idi. Gençlik ve olgunluk yıllarında.
Askeri liseye girmesi 1879 yılına rastlar. Oysa 1877 yılında Osmanlı ressamlarının bir sergisi açıl-
Görsel 4.49: Yürüyüş Yapan Adam ve Dağ Manzarası, 1834-1835, Martinus Robye (Mardinus Robay), mış Tepebaşı Belediye Tiyatrosunda. Bu sergiye Salvator Valery, Warnia-Zarzecky, L.de Mango
Ulusal Sanat Müzesi, Danimarka gibi yabancıların yanında Miralay Halil Bey, Ahmet Ali Paşa, Adil Bey, Heykeltıraş Oskan Efendi
gibi yerli sanatçılar katılmışlardı. Adil Bey, Şeker Ahmet Paşa, Halil Bey gerçeğe tutkun ressam-
Görsel 4.49’u doğadan yaptığınız nesne eskiz ve etütlerinden sonra kompozisyonu tamamını
çalışmak için inceleyiniz. lardı. Modele, görünüye bakmadan ellerine fırça almazlardı. Nuri Paşa, Süleyman Seyit de vardı.
Ali Rıza’ya örnek. Hepsi izlerdi tabiatı. Hiçbiri “kompozisyon” ressamı değildi bu saydıklarımızın.
• Eskiz ve etüt çalışması yaptığınız kompozisyonun tamamını çalışmak üzere kadrajdaki görün- Bir Osman Hamdi vardı onlardan ayrılan, kendini figür ve düzenlemeler ressamlığına veren.
tünün taslağını serbest çizgilerle çiziniz.
Tabiattan esinlenen ressamların memlekette varoluşları, Ali Rıza’ya örnek oluşlarına karşın biz
• Kompozisyondaki nesneleri yerleştirdikten sonra açık-orta koyu değerdeki çizgi ve tonlama- yine, onu, tabiatla sarmaş dolaş olmuş ilk Türk ressamı bilir, bu yönden öncülüğünü değerlendi-
ları kullanarak derinlik algısını oluşturunuz. rebiliriz. Şurası bir gerçek ki tabiat iki bakış, ondan iki esinleniş var. Dışından seyredişle içine giriş,
• Perspektif, sanatın öge ve ilkelerini göz önünde bulundurarak çalışmanızı tamamlayınız.
kucağına atılış var… (29, 30, 31)
• Bitirdiğiniz çalışmalarınızı atölyenizdeki panoya asarak sanatın öge ve ilkelerine göre arka- “Çeşit” kavramı burada birinci derecede rol alır. Meydana getirdikleri eserlerin değeri dışında
daşlarınızla birlikte değerlendiriniz.
kimi eski ressamlarımızın tutumunu ele alır, onları Ali Rıza ile karşılaştırarak aydınlatıcı bir sonuca
• Çalışmalarınızı farklı doğa çizimleri ile pekiştiriniz. Yapacağınız çalışmaların doğa desenleri varabiliriz…
çiziminizdeki başarınızı arttıracağını unutmayınız.
• Çalışma sırasında yardımlaşınız. …Ali Rıza’nın sanatçı olarak moral kişiliğini belli başlı çizgileri içinde belirttikten sonra önemle
üstünde durduğumuz tabiata bağlılığını ele alalım.
• Çalışmanızı tamamladıktan sonra atölyenizi temizleyiniz.
Kullanılacak malzemeler: 35x50 cm resim kâğıdı veya eskiz defteri, doğa fotoğrafları, 3B, 4B, Ressamın yüzlerce desenini gözden geçirdik. Defter sayfalarını bir bir çevirdik. Yazılarını okuduk.
5B resim kalemleri, silgi. Onu iyice anlamaya, düşüncemizde canlandırmaya çalıştık. Yağlıboya tablolarından, desen ve
122 123
Uygulama ve Okuma parçası
yönergeleri bu bölümde
bu bölümde yer alır. yer alır.
Ölçme ve değerlendirme
bu bölümde yer alır.
1. ÜNİTE DESEN ÇALIŞMALARINDA IŞIK GÖLGE VE TON DEĞERLERİ
ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME
7. “Nesnelerin ışığa dönük yönleri aydınlanır. Bu tür aydınlatmada açık-koyu zıtlıkları ile güçlü 12. “Bu tür nesneler, yüzeylerine gelen ışığı yansıtmamalarından dolayı ışık etkisiyle yüzeylerinde
ve çarpıcı etkiler oluşturulabilir. Barok Dönemi’ne ait desen ve resimlerde bu tür ışık kullanıl- oluşan açık, orta, koyu ton değerlerinde belirginlik azalır.”
mıştır.” Yukarıda tanımı verilen nesne türü aşağıdakilerden hangisidir?
Yukarıda tanımı verilen aydınlatma türü aşağıdakilerden hangisidir?
A) Mat yüzeyli nesneler
A) Ters ışıkla aydınlatma B) Köşeli nesneler
B) Cephe ışığı ile aydınlatma C) Doğal nesneler
C) Bölgesel aydınlatma D) Yapay nesneler
D) Tepe ışığı ile aydınlatma E) Yuvarlak formlu nesneler
E) Evrensel aydınlatma 13. “Bu ışık altında nesneler daha çok aydınlatılır. Büyük ve geniş yüzeyler bu ışıkla gösterildiğin-
8. “Işık etkisiyle oluşan gölge nesnenin arkasında kaldığından nesne yüzeyinde gölge oluştur- de belirginlik ve durgunluk etkisi yapabilir. Rönesans Dönemi’ne ait desen ve resim çalışma-
maz. Yoğun ışık etkisiyle derinlik hissi ve üçüncü boyut etkisi zayıflar. Bu nedenle nesne yüze- larında bu ışık türü kullanılmıştır.”
yinde ton değerleri oluşumu azalır.”
Yukarıda tanımı verilen aydınlatma türü aşağıdakilerden hangisidir?
Yukarıda tanımı verilen ışık türü aşağıdakilerden hangisidir?
A) Bölgesel aydınlatma
A) Cephe ışığı B) Tepe ışığı C) Yanal ışık B) Evrensel aydınlatma
D) Ters ışık E) Alt ışık C) Ters ışık ile aydınlatma
9. “Sanatsal kompozisyonlarda tekdüzeliği bozar, nesneleri ilgi çekici hâle getirir. Belirgin olma- D) Cephe ışığı ile aydınlatma
sının, ilgiyi ayakta tutan ve canlılık veren bir etkisi vardır.” E) Tepe ışığı ile aydınlatma
Yukarıda tanımı verilen kavramlardan aşağıdakilerden hangisidir?
14. “Işık, konunun veya kişinin arkasından süzülür. Figür veya nesnelerin dış çizgileri silikleşir,
görünen kısımları koyu gölge içinde kalarak dramatik bir etki oluşturur. Detaylar fazla seçile-
A) Çizgi B) Işık-gölge C) Leke
mese de bir silüet görüntüsü ortaya çıkar.”
D) Işığın yönü E) Işığın şiddeti
10. Aşağıda ton değerlerinin özellikleri ile ilgili verilenlerden hangisi yanlıştır? Yukarıda tanımı verilen ışık türü aşağıdakilerden hangisidir?
A) Nesnelere üç boyut özelliği verir. A) Alt ışık B) Tepe ışığı C) Ters ışık
E) Y
B) Nesnelere iki boyut özelliği verir. D) Cephe ışığıanal ışık
C) Konunun atmosferini ve vurguyu oluşturur. B) Aşağıdaki soruları okuyup cevaplayınız.
D) Nesneler arasındaki mesafeyi ve dokusal özellikleri algılamamızı sağlar. 15. Desen çalışmalarında modlenin biçimlere yaptığı katkıyı açıklayınız.
E) Ton değişimleri insan psikolojisi üzerinde etkilidir.
11. Hangi formdaki nesnelerin yüzey geçişlerinde ani ışık ve karanlık kontrastları oluşur. Düz
olan yüzeylerine ışık, aynı açıyla geldiği için gölge homojen olarak yayılır.
Yukarıda tanımı verilen nesne türü aşağıdakilerden hangisidir?
A) Yuvarlak formlu nesneler
B) Köşeli nesneler
C) Yapay nesneler
D) Doğal nesneler
E) Parlak ve mat yüzeyli nesneler
42 43
11