Page 74 - DESEN 11

2. ÜNİTE DESEN ÇALIŞMALARINDA FİGÜR-MEKÂN

2.1.1. Sanatçıların Eserlerinde Figür-Mekân İlişkisi

Tarih boyunca sanatçıların birçoğu, eserlerini bulundukları çağın sosyal ve kültürel yapısının gerektirdiği
şekilde oluşturmuştur. Sanatçılar eserlerinde halk, soylu, kral, kraliçe, dinî bir karakter veya tamamen
imgesel figürler kullanmış ve bunları çeşitli mekânlarla ilişkilendirerek ifade etmişlerdir.

Figür mekân ilişkisi bağlamında Antik Çağ’da Mısır ve Mezopotamya’da yapılan resimler şematiktir.
Yunan ve Roma sanatlarında duvar freskleri ve mozaikleri incelendiğinde mekân ve insan figürlerinde
üç boyut ve derinlik etkisinin kullanıldığı görülür.
Orta Çağ’a gelindiğinde Batı ve Doğu sanatlarında şematik resimler tekrar gündeme gelmiştir. Bizans
ve İslam sanatları, Romanesk ve Gotik dönemler, üslup açısından birbirlerinden çok farklıdır. Resimsel
mekânda derinlik ve üç boyut ortadan kalkmıştır, figürler çoğunlukla hiyerarşik ya da ikonografik önem-
lerine göre boyutlandırılmıştır. Resimdeki figür ve mekân gerçeklikten oldukça uzak, statik ve şematik
ifade edilmiştir.

Rönesans Dönemin’de tekrar Antik Yunan ve Roma’nın önemsediği hümanizm anlayışıyla insan figürü
ele alınmıştır. Konu insandır. İnsan yapısı, doğa gözlemlerine göre biçimlendirilir. Anatomik çizimler,
gerçek ve optik bir gözleme dayanır. Resimde insan figürü bir mekân içinde gösterilir. Resimlerde,
tek figür ve üçlü figürler dikkati çeker. Piramidal kompozisyon, tablo resimlerinin biçimlendirilmesinde
önemli bir düzen görüşü olmuştur. Figür ve mekân, çizgi perspektifine göre boyut kazanır.

Leonardo da Vinci, 1483’te yaptığı başyapıtlarından biri kabul edilen eserinde (Görsel 2.7) kompozis-
yondaki sahnenin daha iyi bir denge sağlaması için dört figürü temel aldığı piramidal bir düzenleme
içine yerleştirmiştir. Daha etkin bir bütünlük sağlamak için figürleri jestler ve bakışlar yoluyla birbirine
bağlamıştır. Figürleri kayalık bir mekânın içine yerleştirerek sol taraftan hava perspektifiyle sisli bir at-
mosfer oluşturmuştur. Mekân ve figür bağlantısını gizemli bir ortamla çekici hâle getirerek figürleri ön
plana çekmeyi başarmıştır (Görsel 2.7a).

Görsel 2.7: Kayalıklar Madonnası, 1483, Leonardo da Görsel 2.7a: Kayalıklar Madonnası ve Siyah Beyaz
Vinci, Ulusal Galeri, Londra kopyası

72