Page 61 - MÜZE EĞİTİMİ 12

2.2. TÜRKİYE’DE MÜZECİLİĞİN VE MÜZE
EĞİTİMİNİN TARİHSEL GELİŞİMİ
2.2.1. Osmanlı Dönemi Türk Müzeciliği
Değerli eşyaların saraylarda saklandığı ve belirli
yerlerde korunduğu düşünüldüğünde gerçek an-
lamda müze olmasa bile Türk müzeciliğinin köke-
ninin Hun Devleti’ne kadar uzandığı söylenebilir.
Daha sonra aynı yaklaşımın Gazneliler, Selçuklular
ve Osmanlılarda da devam ettiği bilinmektedir. Sel-
çuklular Dönemi’nde yapılan anıtsal yapılarda antik
dönemlere ait bazı heykel ve kabartmalar toplan-
mıştır. Bu çalışmalar ilk müzecilik hareketleri olarak
kabul edilebilir.
Bazı uzmanlar resmî olarak Türk müzeciliğinin,
1723 tarihinde başladığını ifade ederler. 1723 ta-
rihinde Osmanlı Devleti’nde cephanelik olarak kul-
lanılmak amacıyla Aya İrini Kilisesi’nde bazı ona-
rımlar yapılmış, kullanımdan kaldırılmış birçok silah
toplanmış ve izlenime açılmıştır.
Tanzimat (1839) ile başlayan Batılılaşma çabaları,
müzecilik açısından da kurumsallaşmanın başlan-
gıcı olmuştur. İlk genel müzenin kurulması ve ya-
yımlanan genelgeler sonrasında İstanbul dışındaki
illerde bulunan değerli sanat eserlerinin İstanbul’a
gönderilmesinin önü açılmış ve eserler bu şehirde
toplanabilmiştir. Ancak bu olumlu gelişmenin ya- Görsel 2.47: Osmanlı savaş baltası, Topkapı Sarayı Müzesi,
nında arşiv incelemesine göre 1840 yılında yayım- İstanbul
landığı tahmin edilen Türkiye’de Yabancılara Kazı
İzni Genelgesi, Osmanlı Devleti’ndeki yüzlerce
eserin yurt dışına çıkarılmasına zemin hazırlamış-
tır. Osmanlı Devleti’nin resmî olarak eski eserlerin
toplanmasını onaylaması ise 1846 yılında olmuştur.
16. yüzyıldan beri Osmanlı padişahları, sarayları-
nın hazinelerinde değerli sanat eserlerini biriktir-
miş ve büyük bir özenle bu eserleri saklamışlardır.
Türk sanatının şaheserleri III. Murat Dönemi’ne (17.
yüzyıl) kadar Yedikule’de saklanırdı. Daha sonra bu
eserler, Topkapı Sarayı’na nakledilmiştir. Sultan II.
Abdülhamit de Yıldız Sarayı’nda kendine özel bir
müze oluşturmuştur.
İlk Askerî Müzenin oluşturulması 1846 yılında ger-
çekleştirilmiştir. Sultan Abdülmecid, Fethi Ahmet
Paşa’yı İstanbul’da Aya İrini Kilisesi’ndeki eski si-
lahların değerlendirilmesi için görevlendirmiştir.
Paşa da bunları, Mecma-i Esliha-i Atika [Eski
Silahlar Koleksiyonu (Görsel 2.47. ve 2.48)] ve
Mecma-i Asar-ı Atika (Eski Eserler Koleksiyonu)
altında toplayarak ilk müzeyi oluşturmuştur.

1869 yılında bu ilk müzeye Müze-i Hümayun (İm-
paratorluk Müzesi) adı verilmiştir. Maarif-i Umu-
miye (Genel Eğitim Bakanı) Saffet Paşa, Aya İrini
Kilisesi’ndeki eserlerle burayı ziyarete açmıştır.
Avrupa’ya ziyaret amacıyla giden ilk Osman- Görsel 2.48: Osmanlı savaş zırhı, Topkapı Sarayı Müzesi,
lı padişahı Sultan Abdülaziz; Fransa, İngiltere ve İstanbul

59