Page 159 - ÇALGI EĞİTİMİ ÇELLO 11

5. ÜNİTE

5. ÜNİTE: ÇOK SESLİLİK II

HAZIRLIK ÇALIŞMASI
• Johann Sebastian Bach’ın “Re Minör Chaccone (Şakon)” ve Edward Elgar’ın “Mi Minör Çello Konçertosu”
adlı eserlerinin video kayıtlarını izleyiniz.

5.1. Akor ve Çift Ses Çalma

5.1.1. Akor Kavramı

Aynı anda çalınan ve üç ya da dört sesten oluşan ses gruplarına akor denir. Başka bir ifadeyle akor, herhangi bir
temel sesin (kök ses) üzerine, kendi üçlülerinin (3-5. derecelerinin) dikey olarak eklenmesidir. Akorların belirleyici
sesi, kök durumunda (1-3-5 akoru) 3. derecede bulunan sestir. Örneğin temel ses ve üçüncü derecedeki ses küçük
üçlü aralık oluşturuyorsa bu akora minör akor denir. Yine aynı şekilde temel ses ve üçüncü derecedeki ses büyük
üçlü aralık oluşturuyorsa bu akor da majör akor olarak adlandırılır.
Çello, ses sınırları ve orkestradaki işlevi göz önünde bulundurulduğunda bas sesli bir çalgı olarak kabul edilir.
Çok seslilikte bas sesin önemi büyüktür. Akorlar, bas ses üzerine kurulur. Çelloda akor çalma, öğrencinin hem
eşlikli çalma hem de yorumlama ve armonik düşünme becerisinin gelişmesi bakımından önemlidir. Ayrıca akor
çalma, öğrencinin deşifre becerisini ilerletmesine, sağ ve sol el koordinasyonunu geliştirmesine ve çelloyla eser
yorumlama kabiliyetini olgunlaştırmasına da önemli katkılar sağlar.
Akorlar, piyanoda aynı anda çalınabilmektedir. Çelloda ise akoru oluşturan seslerin aynı anda duyurulması,
çalgının yapısı gereği mümkün olmamaktadır. Bu sebeple çelloda akoru oluşturan sesler, ikişerli ikişerli bölünerek
çalınır. Akorların bu şekilde çalınmasına kırılarak çalma adı verilir. Eğer üç sesli akor, nadiren kırılmadan çalına-
caksa orta tele yeterince ve dengeli basınç uygulanarak yay kıllarının diğer tellere temas etmesi sağlanır. Yayın kıl-
larının çok gergin olmaması, yayın tuşeye yakın kullanılması ve durdurulmadan eşit hızda sürdürülmesi akorların
iyi duyurulmasına olanak sağlar.
Üç sesli ve dört sesli akorlar, akorun en kalın ve orta tellerindeki sesleri ile yaya belirli bir hızda basınç uygulana-
Score
akor üçlü
rak çalınır. Daha sonra yay; orta ve ince teldeki seslerde, hızlı bir tel değiştirme hareketiyle ve dengeli bir basınçla
devam ettirilir.
Üç sesli akorun gösteriliş ve çalınış çeşitleri şu şekildedir:

Score
ú akor üçlü
? 2 ú
Gösterilişi Cello 4 ú

1 2 3
ú ú ú
r
? 2 ú Ï ú ú
Cello
Çalınış Çeşitleri 4 r ú
Score Score Ï Ï

Dört sesli akorun gösterilişi ve çalınışı şu şekildedir:
Score Score
ú ú
? 2 ? 2 ú ú
Gösterilişi Cello 4 4 UYARI
Cello
ú ú
ú ú • Çelloda akor, kalın tellerden
ince tellere doğru çalınmalıdır.
ú ú Bu sayede yumuşak, dolgun ve
? 2 ? 2 ú ú
Çalınışı Cello 4 r 4 r nitelikli bir ses elde edilir.
Cello
Ï Ï
Ï Ï

158 Çok Seslilik II

©

©

© ©

© ©