Page 80 - MÜZİK KÜLTÜRÜ

TÜRK MÜZİK KÜLTÜRÜ

Türk halk kültürünü, tarihini, coğrafi konumunu ve sosyoekonomik yapısını en iyi ve
en çarpıcı şekliyle yansıtan ve geçmişten günümüze kadar taşıyan kişiler; ozanlar ve âşık-
lardır. Geçmişten bugüne bu kişiler çeşitli adlarla anılır. Bunlar aşağıda belirtilmiştir.

Saz şairi: Şiirlerini saz eşliğinde söyleyen halk ozanına denir.

Halk şairi: Halk edebiyatında manzum eserler yazan âşıklara denir.

Çöğür şairi: Besteledikleri türküleri çöğür adı verilen saz eşliğinde söyleyen saz şair-
lerine denir.
Ozan: Halk şairlerine denir.

Halk ozanı: Halk içinde yetişen ve saz eşliğinde şiirlerini okuyan kişiye denir.

Sazlı ozan: Sazıyla şiirlerini söyleyen halkın sesidir.
Hak âşığı: Hak’ka âşık olan kişiye denir.

Hak şairi: Hak için şiir yazan ve okuyan kişilere denir.

Badeli âşık: Rüyasında bir pirin elinden aşk badesi içerek saz çalıp söyleyen halk şairi.
Meydan şairi: Halk toplantılarında şiirlerini doğaçlama olarak sazı ile çalıp söyleyen
şairlerdir.

Kalem şairi: Belli bir eğitim almış, hem aruz hem de heceyle şiir yazabilen halk şair-
leridir.

Günümüzde karşımıza çıkan kültür taşıyıcıları, sergiledikleri icralarla geçmişle günü-
müz arasında bir köprü olmuşlardır.

4.2.5. Türkiye ve Türk Dünyasındaki Müzik Türleri

Türkiye ve Orta Asya Türk cumhuriyetlerinin müzik türleri arasında çok fazla benzer-
lik vardır (Nota örneği 4.46). Makamsal yapının ön planda olması, ritmik ve melodik açıdan
zenginlik en önemli benzerliktir. Her toplum kendi kültürüne özgü temaları müziğine yansıt-
mıştır.
Âşıklık, ozanlık, baksılık geleneği Türkiye ve Türk dünyasının ortak özelliğidir. Âşıklar,
bulundukları sosyal çevrenin kültürü ile yoğrulmuşlardır. Kendilerini var eden sosyal çevre-
nin dışına çıktıklarında gelenek tüm anlam ve önemini yitirir.
19. yüzyılın başlarından itibaren Türkiye ve Türk cumhuriyetlerinde müzik politika-
ları üzerinde gelişmeler başlamıştır. Makamsal müzik ve halk müziği Türk toplumlarının
buluşma noktası olmasına karşın son yıllarda pop müziğin gelişmesi, geleneksel müzik kül-
türünün yeni kuşaklara aktarılmasında yavaşlamaya neden olmuştur.
Enstrümanlar, Türkiye ve Türk cumhuriyetlerinde birbirine benzer özellikler gösterir.
Telli, yaylı, üflemeli ve vurmalı çalgılar çok küçük farklılıklarla birbirlerinin etkisinde kalmış,
kuşaklar boyunca özelliğini kaybetmemiştir.
Tek seslilik hemen hemen bütün Türk cumhuriyetlerinde hâkimdir. Son yıllarda çok
sesliliğin yaygın olarak kullanıldığı da görülmektedir.
Vokal müzik Kazakistan’da oldukça gelişmiştir. Türkiye’de Teke yöresindeki vokal
müzik, Kazakistan vokal müziği ile benzerlikler göstermektedir.

78