Page 12 - THM TEORİ VE UYGULAMASI (ORTAK-TSM ) 11

KİTABIN TANITIMI

=66 Karekod okuyucu
& _ . TÜRK HALK MÜZİĞİ BİLGİLERİ
_
ile taratarak resim,
2 _ 1. ÜNİTE
& _ . video,animasyon, soru TÜRK HALK MÜZİĞİ BİLGİLERİ
5. ÜNİTE Hazırlık
3 ve çözümleri gibi ilave HAZIRLIK ÇALIŞMALARI
_
& _ n Türk halk müziği ile diğer müzik türleri arasındaki farklılıklar sizce nelerdir?
kaynaklara ulaşılabile- Türk halk müziği ritmik açıdan incelendiğinde ezgisel, çalgısal ve bölgesel çalışmalarını gösterir.
farklılıklar gösterir mi?
4
_ cek karekodu gösterir. 1.1. TÜRK HALK MÜZİĞİ
& _ n
1.1.1. Türk Halk Müziği Kavramı
5 _ Müzik; duygu, düşünce ve imgeleri tek sesli ya da çok sesli anlatma sanatıdır. Yaratıldığı ortamın gö-
& _ _ rüntüsü ve işitilen sesidir. Her sanat yapıtı gibi müzik de bir kültür ürünüdür.
Türk halk müziği, halkın ya da halk sanatçılarının çeşitli olaylar karşısındaki duygulanımlarının ezgiyle
anlatımıdır. Kendine özgü çalgıları, çalış ve söyleyiş tavırları, türleri, biçimleri ve geniş dağarcığıyla ulusal
nitelikleri bünyesinde taşıyan, halk biliminin diğer dallarıyla iç içe oluşan, yöresel müziklerin birleşimiyle
ortaya çıkan bir müzik çeşididir (Emnalar, 1998: 26).
Halk müziğinin en önemli özelliği, geleneksel bir müzik türü olmasıdır. Halk; bütünlüğünü, sürekliliğini
MÜZİKSEL OKUMA ve kimliğini gelenekler yoluyla sağlar. Gelenek bir anlamda halkın yaşam biçimidir (Görsel 1.1). Temel ge-
reksinimlerin karşılanmasını sağlayan gelenekler, bununla birlikte, estetik yönüyle de yaşamı sıradan ve
(SOLFEJ/BONO) tekdüze olmaktan kurtarır. Geleneksel halk müziği de tıpkı diğer geleneksel değerlerde olduğu gibi kuşak-
tan kuşağa aktarılan, bölgesel ve etnik kökene bağlı müzik tarzlarından oluşur.
Türk halk müziği, konularını doğumdan ölüme kadar geçen süreçte yaşanan doğal ve sosyal olaylar-
dan alır. Halk müziği eserleri bireysel ya da ortak sevinci, üzüntüyü dile getirmek için söylenir. Aşk, ayrılık,
Ünite numarasını düğün, oyun, doğa sevgisi, savaş, zafer, yenilgi, deprem, kıtlık, salgın hastalık, sel vb. her olay türkülere Ünite başlıklarını
konu olabilir. Ayrıca tasavvuf konular da Türk halk müziğinde işlenmiştir.
Geleneksel Türk halk müziği; ezgilerine, icra edildiği yörelere, ritmik yapılarına, konularına göre farklı
sınıf andırmalar yapılarak açıklanabilir. Genel sınıf andırma şöyledir.
gösterir.
gösterir.
Kavramlar Ünitenin Bölümleri
Rast 5.1. Çargâh Makamında Müziksel Okuma
Segâh 5.2. Buselik Makamında Müziksel Okuma
Hüseyn! 5.3. Kürdi Makamında Müziksel Okuma
5.4. Rast Makamında Müziksel Okuma
D!z! 5.5. Segâh Makamında Müziksel Okuma
Solfej 5.6. Hüseyni Makamında Müziksel Okuma
Bona Ünite adını gösterir. Görsel 1.1: Geleneklerini bir arada yaşayan halk topluluğu
De"!fre
12
129
Ünite kapaklarını gösterir.
Her ünite farklı renk ve kapak resmine
sahiptir.
TÜRK HALK MÜZİĞİ BİLGİLERİ TÜRK HALK MÜZİĞİ BİLGİLERİ
Türk Sanat Müziğine Örnek
ÇAMLICA YOLUNDA
(NİHAVENT ARKI)
Usulü: Aksak Müzik:
Nuri Halil POYRAZ Görsel 1. : ağla a
216
& Not: Yan sayfada örnekleri verilen düzenler bağlamada en sık kullanılan düzenlerdir. Ayrıca; Dikkat edilecek

acemaşiran düzeni, çargâh düzeni, hüseyni düzeni, Kayseri düzeni, Kütahya düzeni, müs
tezat (Fa) düzeni, şur düzeni, zirgüle düzeni, sık görülmese de kullanılmaktadır. Bahsedi-
len tüm bu düzenler (Görsel 1.5)’te bulunan bağlama üzerinde uygulanmaktadır.
& Notalı eserleri gösterir.
4 noktaları gösterir.

BİLGİ NOTU
7
& . . Bezeme: Çekirdek ezgiyi oluşturan seslerin üzerine ya da altına daha küçük süreli, bir
veya birkaç sesin eklenmesi işlemine bezeme denir. Bu seslere bezek, böyle bir ezgiye de
ÇAM LI CA YOLUNDA bezekli ezgi denir. Kısacası süslemedir.
ÇAM LI CA BA LA RI
Motif: En az iki sesi ve bir vurgusu bulunan, ritimsel çok sesli ise uygulama açısından
10 . kendine özgü bir karakteri olan, geliştirilebilmeye uygun en küçük müzik f krine motif denir.
& Sekileme: Bir motif veya ezginin ya da herhangi bir kümenin art arda gelecek şekilde,
başka sesler üzerinde tekrarlanması yöntemine sekileme denir.
Küme: Var olan notanın bir üst ve bir alt sesini kullanarak yapılan süslemeye küme denir.
A ŞI KI KO LUN DA İŞ LE Rİ YO LUN DA
YEM YE ŞİL DA LA RI İLK BA HAR ÇA LA RI
13
& Bilgi notunu gösterir.
O BE NİM SA IM DA BEN O NUN SO LUN DA ÇAM LI CA YO LUN Ünite sayfa
CEN NETTEN HA BERDİR EM SAL SİZ BİR YERDİR ÇAM LI CA BA LA
Gelin tanış olalım
16
& . . numarasını gösterir. şi kolay kılalım
.
DA evelim sevilelim
RI
ünya kimseye kalmaz
unus
25 21
Değerler
eğitimini gösterir.
USUL/ÖLÇÜ
USUL/ÖLÇÜ
OKUMA PARÇASI
ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME
ABDALLIK GELENEĞİ VE
SON ABDAL NEŞET ERTAŞ 1. Aşağıdakilerden hangisi Türk müziğinde dizi meydana getirmeye yarayan özel beşlilerden
değildir?
Abdal terimi, tasavvuf çevrelerinde, “Dünya ilgilerinden kurtularak kendisini Allah yoluna adayan ve A) Hicaz beşlisi B) Buselik beşlisi C) Kürdi beşlisi D) Uşşak beşlisi E) Hüseyni beşlisi
ric lü l gayb (her devirde olan akat görülmeyen ve llah ın emirlerine göre insanları idareye çalışan müba-
rek kimseler) diye adlandırılan evliya zümresi içinde yer alan su veya eren. (Uludağ 1988: 59), kimseleri 2. “Bir tam dörtlünün tiz yönüne bir tam beşli veya bir tam beşlinin tiz yönüne bir tam dörtlünün
karşılamak için kullanılmıştır. Okuma eklenmesiyle meydana gelen makamlardır.” Bu tanıma göre aşağıdakilerden hangisi doğrudur?
Her türlü ezgiyi büyük bir ustalıkla icra eden abdallar, daha çok “bozlak” olarak adlandırılan bir tür uzun
hava ile ünlenmişlerdir. A) Beşli makamlar B) Basit makamlar C) Birleştirilmiş makamlar
Kendine has üslubu ve tavrıyla 1960’lı ve 70’li yıllarda milyonların gönlünü fetheden Neşet Ertaş’ı baş-
ta uluslararası bir kurum olan UNESCO “abdallık geleneği” dalında 2010 yılında “yaşayan insan hazinesi” D) Şed makamlar E) Göçürülmüş makamlar
olarak tescil etmiş; bir yıl sonra da İstanbul Teknik Üniversitesi Senatosu ona “fahri doktor” unvanı vermiştir. 3. Bir dizide belirli ses veya sesleri güçlendirerek oluşturulan ezgi veya ezgileri durak perdesinde
Neşet Ertaş, bilim ve sanat çevrelerinde, “bozkırın tezenesi”, “türkü baba”, “son abdal”, “bağlama virtiözü”, parçalarını gösterir. “karar sesi” bitirme sonucu oluşan duyguya ne denir?
“son şaman” ve “kutb-ı abdalan” gibi sıfatlarla anılır. Neşet Ertaş’ı Neşet Ertaş yapan iki unsur vardır. Bun-
lardan birincisi içine doğduğu doğal konservatuvar ortamı, ikincisi ise ona Tanrı tarafından verilen üstün A) Makam B) Durak C) Karar sesi D) Güçlü E) Donanım
yeteneklerdir. Tarihi gelişim süreci içinde abdallık geleneğinin izlerini, Neşet Ertaş’ın yaşayışında, söylem-
lerinde ve yaktığı türkülerde sürmek mümkündür. Neşet Ertaş; icra ettiği müziği, onun inceliklerini çocuklu- 4. Aşağıdakilerden hangisi basit makamlardandır?
ğundan itibaren yaşamının bir parçası olan düğünlerde öğrenmiş ve Almanya da dâhil olmak üzere davet
edildiği sayısız düğünde insanların sevincine, neşesine ortak olmuş, onları çaldığı havalarla eğlendirmiştir. A) Sultaniyegâh makamı B) Nihavend makamı C) Buselik makamı
Neşet Ertaş; içine doğduğu kültürel ortamın bir gereği olarak çocukluğundan itibaren müzikle haşir neşir D) Segâh makamı E) Hicazkâr makamı
olmuş, babası merhum Muharrem Ertaş ile baba-oğul ilişkisinden çok usta çırak ilişkisi yaşamıştır. Bu us-
ta-çırak ilişkisi sayesinde abdallık geleneği ve müziğini içselleştirmiştir. Bu bağlamda Neşet Ertaş’ın ustası 5. TKST aralıklarından oluşan beşli aralık aşağıdakilerden hangisidir ?
ve hocası babası olmuştur. Doğal bir konservatuvar içinde yetişen Neşet Ertaş’ın diğer ustaları, çevresinde Ünite sonu
bulunan ‘abdal hocaları’ ile abdal zümresinin bir ferdi olmayan Hacı Baş’tır (1933-2010), (Bekki 2005).
Neşet Ertaş’ın Tanrı vergisi yeteneğini nasıl kullandığını, uzun yıllara dayalı araştırmasında Erol Parlak A) Hüseyni beşlisi B) Çargâh beşli C) Buselik beşlisi D) Kürdi beşlisi E) Rast beşlisi
şöyle tespit etmektedir: eşet rtaş ın en önemli özelliklerinden biri de doğaçlama gücüdür. rtaş, bir eseri 6. Hicaz dörtlüsü aşağıdakilerden hangisidir?
her çaldığında arklı hisseder ve deta yeniden inşa ederek bir öncekinden arklı bir esere dönüştürür. atta
bu özellik bir eserin icrası boyunca bile hissedilir. Tekrara düşmeden, sürekli yenileyerek ya tığı doğaçlama A) KST B) TKS C) SAS D) TBT E) BTT
icra, onun görkemli sanatının en önemli yönlerinden biridir. (Parlak 2012: 289-312). Neşet Ertaş, bu özelli- ölçme ve
ğiyle okuduğu her türküye damgasını vurmuş ve bugün herkes tarafından kullanılan “Neşet Ertaş türküsü” 7. Aşağıdakilerden hangisi makam dizisini oluşturan önemli seslerden değildir?
isimlendirmesini hayatımıza sokmuştur.
A) Güçlü B) Durak C) Yeden D) Beşli E) Tiz durak
(turkoloji.cu.edu.tr/salahattin_bekki_abdallık_geleneği_neset_ertas.:araştırma yazısından düzenlenerek alınmıştır.)
8. Tampere sistem denilen Batı müziği ses sistemi, birbirine eşit kaç parçadan oluşur?
A) 11 B) 12 C) 13 D) 18 E) 19 değerlendirmeyi
V 9. Geleneksel sanat müziği için segâh makamı donanımımda yer alan segâh si Dik hisar mi
V Bir garibim budur derdim eviç fa geleneksel Türk halk müziğinde donanımında nasıl gösterilir? 2 gösterir.
Tüm dünyayı ben de gördüm
V İsterim ki benim yurdum A) si B ) mi C ) fa D ) si E ) si
V 10. Aşağıdaki şekilde görülen dörtlü aralığın sembolleri aşağıdakilerden hangisidir ?
Dünyadan geri kalmasın
V Neşet Ertaş &
A) TTB B) KST C) TBT D) KST E) BTT
99 128
10