Page 47 - THM TEORİ VE UYGULAMASI 11

1.6. MAYA UZUN HAVA TÜRÜ

Maya kelimesi "yaradılış, öz, nitelik" anlamına gelir. Maya, Doğu ve Güneydoğu Anadolu’da yaygın
bir uzun hava türüdür. Özellikle Erzurum, Elazığ (Harput), Eğin, Sivas, Diyarbakır, Erzincan’da birbirinden
güzel maya uzun hava örneklerine rastlanır.
Mayalarda genellikle aşk, sevgi, sevgili, ayrılık, gurbet vb. konular işlenmektedir. Sözleri çoğunlukla
anonimdir. Saz şairlerine ait olanları da vardır. Mayalar; dizileri, seyirleri ve icra edilme biçimlerinden dolayı
dikkat çekici bir türdür. Genellikle 4+4+3 duraklı 11’li hece ölçüsündedir. Mayaların sözlerinde “oh, yavri
yavri, oğul, of, ağam” gibi katma sözler kullanılır. Mayaların türünü belirleyen temel öge, hüseyni beşlisi
ve hüseyni makamında olmasıdır. Erzurum, Erzincan, Sivas mayaları genellikle bir sekizli içinde seyreder.
Hatta bir beşli içinde seyredenleri çoğunluktadır. Ancak Elazığ mayalarında “cılgalı” ya da “cığalı” maya
olarak adlandırılan uzun havaların ses genişlikleri bir sekizliden fazladır. Buradaki mayalar da hüseyni ya
da muhayyer makamındadır.
Mayaların sözel bölümüne geçmeden önce söyleyeni uzun havaya hazırlayıcı, uzun havanın tavrını
gösteren özellikte mey, kaval, klarnet, zurna ya da bağlama ile bir açış yapılır (Görsel 1.23). Özellikle Ela-
zığ mayalarında başlangıçta ve söz aralarında çalgılarla (ut, cümbüş, kanun, darbuka) seslendirilen usullü,
ritmik ezgi bölümleri vardır. Başlangıçta çalınan usullü ritmik ezgiye “ayak” denir. Bu çalgısal bölmede
çoğunlukla 10/8’lik curcuna usulü kullanılmaktadır. Mayalardan sonra aynı makamdan türküler seslendirilir.

Maya Uzun Hava Türlerine Örnekler
► Ağgül Seni Camekânda Görmüşler (Sivas/Divriği)
► Ağla Gönül Yine Bugün Ağlamanın (Adıyaman)
► Ah Balam Süsen Açmaz Bülbül Ötmez (Elazığ-Harput) (Cığalı Maya)
► Akşam Olur Güneş Gider Ay Gelir (Sivas/Divriği)
► Anası Der Ben Kızımı Vermenem (Van)
► Bilmem Kaderden mi Bilmem Tecelli (Şanlıurfa)
► Bir Gül İçin Bülbül Geymiş Karalar (Erzincan)
► Bir Kara Kaş Bir Kara Göz Sende Var (Elazığ-Harput)
► Divrik Mayası (Sivas)
► Düş müdür Hayal midir Bilmedin (Diyarbakır)
► Huma Kuşu (Erzurum Mayası)
► Kalkın Turnam Kalkın Van’dan Sökülün (Van)
► Maraş Maraş Derler Bu Nasıl Maraş (Şanlıurfa)
► Su Değilem Akam Akam Durulam (Erzincan)
► Süsen Açmaz Sümbül Açmaz Gül Ağlar (Elazığ-Harput mayası) (Cığalı maya)
► Ulu Yol Üstüne Serdim Postumu (Tunceli)
► Yakına Gel Yakına (Doğu Anadolu)
► Yaz Gelende Çıkam Yayla Senin Başına (Erzurum)

Görsel 1. 3: ey ka al klarnet zurna

46