Page 77 - ÇALGI EĞİTİMİ GİTAR 12

5. MAKAMSAL ÇALMA UYGULAMALARI IV Uygulama

Hazırlık Çalışması
1. 9,10 ve 11. sınıflarda öğrendiğiniz buselik, kürdi, rast segâh, hüseyni, hicaz ve karcığar makam-
larının dizilerini çalınız.
2. Saba, nihavent ve hüzzam makamlarında yazılmış eserler dinleyerek bu makamların özelliklerini
söyleyiniz.

Hatırlatma
Makamların üç farklı başlıkta incelendiğini hatırlayınız.

1. Basit Makamlar: Basit makamların, bir tam dörtlü ve bir tam beşlinin birleşiminden meydana
gelen dizileri vardır. Bu makamlarda “güçlü” dörtlü ile beşlinin birleştiği yerde bulunur.
2. Göçürülmüş Makamlar: Göçürülmüş makamlar, bir basit makam dizisinin aynı aralıklarla baş-
ka bir perde üzerinde uygulanmasıyla meydana gelir. Bu makamlara “şed makamlar” da denir.
3. Bileşik Makamlar: Yapısında birden fazla, çeşitli makam dizileri bulunan makamlara “bileşik
makamlar” denir. Bu makamların diğer adı “mürekkep makamlar” dır.

5.1. Saba Makamı
Bileşik makamlar grubuna giren saba makamı dizisi, dügâh (la) perdesindeki saba dörtlüsü ile
çargâh (do) perdesindeki zirgüleli hicaz dizisinin birleşmesiyle oluşur. Makam özelliği gereği sekiz
sesi aşan bir diziye sahiptir.

dügâhta saba dörtlüsü çargâhta hicaz zirgüle dizisi

Saba makamının karar sesi dügâh (la), güçlü sesi çargâh (do), yeden sesi rast (sol) perdesidir.
Makamın seyri çıkıcıdır. Donanımında si bir koma bemol, re dört koma bemol (bakiye bemol) ve üst
oktavdaki la dört koma bemol (bakiye bemol) alır. Basit makamların yapısında bulunan dörtlüler
tam dörtlüdür. Ancak saba makamında kullanılan dörtlü (la-re bakiye bemol) eksik dörtlüdür. Bu
nedenle bu dörtlüye “saba dörtlüsü” denir ve makama bir hüzün etkisi verir.
Gitar, yapısal olarak tampere sisteme sahip olduğu için koma gibi mikrotonları içermemekte-
dir. Bu nedenle gitarda saba makamı seslendirilirken komalar en yakın seslere taşınır. Buna göre
gitarda saba makamını seslendirmek için si bir koma bemol si natürel olarak, re dört koma bemol
re bemol olarak, la dört koma bemol la bemol olarak kullanılır.
Gitara uyarlanmış saba makamı dizisi aşağıdaki gibidir:

dügâhta saba dörtlüsü çargâhta hicaz zirgüle dizisi

Etkinlik saba makamının ses aralıklarına ve gitar üzerindeki yerlerine dikkat ediniz.
Yukarıda verilen saba makamı dizisini gitarınızla seslendiriniz. Seslendirme sırasında

76