Page 23 - ÇALGI EĞİTİMİ KANUN 12

2. SABA MAKAMI

NELER ÖĞRENİLECEK?
• Saba makamı
• Saba makamının özellikleri
• Saba makamı eserlerini çalma
• Saba makamındaki eserleri 1, 4 ve 5 ses göçürerek çalma

2.1. Saba Makamında Seyir, Etüt ve Eserler
HAZIRLIK ÇALIŞMASI
• Halil Karaduman’ın saba kanun taksimini dinleyiniz.
• Bestesi Tamburi Osman Bey’e ait olan saba peşrevi dinleyiniz.
• Bestesi Şakir Ağa’ya ait olan “Gelmiş Değil Böyle Peri” adlı eseri dinleyiniz.

BİLGİ DAĞARCIĞI
Türk sanat müziğinde makamlar genel olarak üçe ayrılır.
Basit Makam: Dizileri bir tam dörtlü, bir tam beşli veya bir tam beşli, bir tam dörtlünün birleşmesinden
meydana gelen makamlara basit makam denir. Türk müziğinde on üç adet basit makam vardır.
Bileşik (Mürekkep) Makam: Yapısında birden fazla dizi bulunduran makamlara bileşik makam denir.
Farklı dizilerin ve çeşnilerin birleşip özel kalıplara dönüşmesiyle bileşik (mürekkep) makamlar oluşur. Türk sa-
nat müziğinde tek başına makam olarak kullanılmayıp mürekkep makamların içinde kullanılan özel dörtlü ve
beşliler vardır. Mürekkep makamların esası geçkidir. Geçki, herhangi bir makamdan başka bir makama uygun
sesler kullanılarak geçilmesine denir.
Mürekkep makamlar çeşnilerden ve dizilerden meydana geldikleri için genellikle basit makamların kural-
larına uymaz. Mürekkep makamların bütün özelliklerini göstermek için sekiz sesli bir dizi yetmez. Bu nedenle
mürekkep makamların büyük bir kısmı sekiz sesli bir dizi ile gösterilemez. Bir makamın dizisi sekizliyi aşarsa
o makam genellikle mürekkeptir.
Şed (Göçürülmüş) Makam: Herhangi bir dörtlü ve beşliyi ya da bir makam dizisini durağından alıp başka
bir perdeyi durak kabul ederek aralıklarını bozmadan ve gerekli değişikliklerini yaparak göçürülen makamla-
ra şed makam denir.

2.1.1. Saba Makamı

Saba makamı, Türk sanat müziğinin en dokunaklı ve mistik makamlarından biridir. Dinî müziğimizde de sık
kullanılan bir makamdır. Saba makamı yapı olarak basit makamlardan farklıdır.
Tablo 1: Saba Makamının Özellikleri
SABA MAKAMI

1 2 3 4 5 6

Durağı: Seyri: Dizisi: Güçlüsü: Yedeni: Donanımı:
Dügâh Çıkıcı– Yerinde saba Çargâh Rast perdesidir. Segâh ve hicaz
perdesidir. (İnici–Çıkıcı) dörtlüsünün, perdesidir. perdeleridir.
çargâh perdesi
üzerindeki
zirgüleli hicaz
dizisine
eklenmesiyle
meydana gelir.

22