Page 117 - THM TEORİ VE UYGULAMASI 12

3.2. SEGÂH MAKAMI

Bu makam ve dizideki türküler, ezgiler; çoğunlukla kent merkezlerine yakın yörelerden derlenmiş türkü
ve ezgilerde görülmektedir. Özellikle Batı Anadolu’da İzmir türkülerinde; Trakya, Batı Trakya ve Rumeli’de
yaşayan Türk topluluklarının ezgilerinde yaygın olarak segâh makamı ve dizisi işitilir. Tasavvuf sanat müzi-
ği eserlerinde olduğu gibi tasavvuf halk müziği repertuvarında da çeşitli nefesler, deyişler ve semahlarda;
segâh makamı dizisine ya da segâh çeşniye rastlanır. Bununla birlikte Kuzeydoğu Anadolu ve Doğu Ana-
dolu bölgelerinin Azerbaycan coğrafyasına komşu olması sebebiyle müzik kültürü bakımından etkileşimler
dikkat çeker. Türkçenin bir kolu olan “Azeri şivesi” ile söylenmiş halk şiiri örnekleri ezgilendirilerek Türk halk
müziği repertuvarına türkü ve oyun havası türleri kazandırılmıştır. Bu türden örnek ezgi ve türküler arasın-
da Azerbaycan halk müziğinde de çok kullanılan segâh makamı ve dizisi işitilmektedir. Segâh makamı ve
dizisinin görüldüğü yerlerden biri de Anadolu’nun başlıca yerleşim alanı olarak bilinen Konya ve yöresidir.
Türk topluluklarının yaşadığı Kerkük ve yöresi halk müziğinde de bu makamda türküler yaygındır. Segâh
makamı geleneksel Türk sanat müziğinde segâh (si ) perdesinde lâ yedenli karar verirken, Türk halk
müziğinde ise si natürel perdesi üzerinde yeden kullanmadan karar verilir.
Durak: Segâh (si ) perdesidir.
Seyir: Çıkıcıdır.
Dizi: Yerinde segâh beşlisine, eviç perdesi üzerinde hicaz dörtlüsünün eklenmesiyle meydana gelmiştir.

SEGÂH MAKAMI = SEGÂH BEŞLİSİ (S+T+K+T) + EVİÇTE HİCAZ DÖRTLÜSÜ (S+A+B)

Segâh Makamı Dizisi

Yerinde segâh beşlisi Ï Ï ú 5

& ú 5 Ï ú Ï 5 Ï
S T K T S A B

Eviçte hicaz dörtlüsü

Yerinde Acemli Segâh Beşlisi

Yerinde acemli segâh beşlisi Ï Ï ú 3 Ï ú

& ú 5 Ï ú K Ï 5 S Ï n T T B T T

Nevada uşşak makamı dizisi

Segâh Makamı Dizisini Oluşturan Perdeler

Si (segâh), do (çargâh), re (neva), mi (dik hisar), fa (eviç) veya fa (acem), ince sol (gerdaniye),
la (sünbüle), si (tiz segâh).
Güçlü: Üzerinde buselik çeşnisiyle karar verilen neva (re) perdesidir.
Yeden: Kürdi (la ) perdesidir.
Donanım: Türk sanat müziğinde segâh, dik hisar ve eviç perdeleri yazılır. Halk ezgilerinde bu makam-
daki türküler, ezgiler notalanırken fa ve fa natürel kullanılmaktadır.
Genişlemesi: Yerinde rast beşlisi, yegâhta rast dörtlüsü, ırakta hicaz dörtlüsü ile genişler.

116