Page 26 - TÜRK SANAT MÜZİĞİ KORO (ORTAK-THM) 12

2.1.1. ÇARGÂH MAKAMI

Klasik Türk müziğinde çargâh makamını sabalı ve nikrizli çargâh olarak 15.yy. itibari ile tarifi gö-
rülmektedir. Sabalı çargâh genellikle dinî musikide kullanılırken nikrizli çargâh ise dindışı musikide (oyun
havaları, sirto-longa, eser, şarkı gibi pek çok formda) kullanılmıştır.
Çargâh makamı öğretimde ve nota yazımında uygulanan Arel-Ezgi sisteminin ana dizisini oluştur-
maktadır. Suphi Ezgi, Türk musikisinde kullanılan pek çok diziyi yazabilmek için doğal seslerden oluşan
bir dizinin temel dizi kabul edilmesi gerektiğini söyler. Batı’nın “do majör” dizisini çargâh makamı olarak
kabul eder ve böylece do majör diziye karşıt olarak çargâh makamını, la minör diziye ise buselik maka-
mını gösterir.
Durak : Çargâh perdesidir.
Seyir : Çıkıcıdır.
Güçlü : Gerdaniye perdesidir.
Yeden : Buselik perdesidir.
Donanım: Donanıma hiçbir işaret konmaz.
Dizi : Yerinde bir çargâh beşlisine, gerdaniye üzerinde bir çargâh dörtlüsünün eklenmesiyle
oluşur.

Çargâh Dörtlüsü
Çargâh Beşlisi

B
T
T
T T B T Çargâh Dörtlüsü B T T T T B T
Çargâh Beşlisi

Dikkat Çekme

Çargâh makamı bu hâliyle sadece bir teoriden ibaret olup icrada tercih edilmemiştir. Hüseyin
Sadeddin Arel’in birkaç örnek eseri dışında, makam seyri oluşturabilecek eser mevcut değildir.
Aşağıdaki eser bu örneklerden birini görmeniz, incelemeniz amacıyla verilmiştir.

TÜRK SANAT MÜZİĞİ MAKAM BİLGİSİ TÜRK SANAT MÜZİĞİ MAKAM BİLGİSİ 25