Page 117 - ÇALGI EĞİTİMİ KANUN 9

ÇARGÂH 4 lüsü
ÇARGÂH 5 lisi
ÇARGÂH 4 lüsü
&
&
w
w
w
&w
& w
w
w
w
w
w
w
w
w
w
T
B
T
B 4
T 9
T 9
B 4
T 9
T 9
9
T
9
9
9
9
4
9
BUSELİK 5 lisi
BUSELİK 4 lüsü
BUSELİK 5 lisi
w
w
w
w
w
w
w
&
w
w
w
w
w
w
w
w
&
&
B
T
T
B
9
T 9
T 9
4
T 9
B 4
T 9
T
B
9
9
9
9
4
4
9
RAST 4 lüsü
RAST 5 lisi
RAST 4 lüsü
RAST 5 lisi
w
w
w
w 5
w 5
w
w
w
& w
&
w
w
w
w 5
w 5
w
w
&
& w
w
K
S
T
K
T
S
S
T
K
8
T 9
K 8
9
T 9
S 5
5
8
9
9
8
UŞŞAK 4 lüsü
HÜSEYNİ 5 lisi
HÜSEYNİ 5 lisi
UŞŞAK 4 lüsü
w
w
w
w
w
w 5
w 5
w
w
w
&
&
w
w
w
w
w 5
w 5
w
w
& w T T T BUSELİK 4 lüsü 4 B T w & w T w ÇARGÂH 5 lisi 5 5 w T T 9 w w
&
K S T K S T T
K 8 S 5 T 9 K 8 S 5 T 9 T 9 4. ÜNİTE
8 5 9 8 5 9 9
Kürdî Dörtlüsü ve Beşlisi KÜRDİ 5 lisi
KÜRDİ 4 lüsü
KÜRDİ 4 lüsü KÜRDİ 5 lisi w
& w w 3 w w & w w 3 w w w
w
w
w
w
& w w 3 & w w 3
B T T B T T T
B 4 T 9 T 9 B 4 T 9 T 9 T 9
4 9 9 4 9 9 9
Hicaz Dörtlüsü ve Beşlisi
HİCAZ 4 lüsü HİCAZ 5 lisi
HİCAZ 4 lüsü HİCAZ 5 lisi w
& w w 4 w 8 w 8 w & w w 4 w 8 w 8 w w
w
w
& w w 4 & w w 4
S A S S A S T
S 5 A 12 S 5 S 5 A 12 S 5 T 9
5 12 5 5 12 5 9
BİLGİ NOTU
Dörtlü ve beşli aralıklar; tam, eksik ve artık olmak üzere üç çeşittir. Tam dörtlülere bir tam aralık eklenirse
tam beşli olur.
Güçlü: Basit makamlarda dörtlü ve beşlilerin birleştiği yerdir. Makamda en çok duyurulan, süre olarak en uzun
kalışların yapıldığı perdedir.
Yeden: Genellikle parçanın bitiş bölümünde karar perdesinden önce kullanılan ve bitiş duygusunu güçlendiren,
makama göre yarım veya tam ses olabilen perdedir.
Seyir: Diziler, seyir özelliği olmadan makam olgusunu oluşturmaz. Makamın dizisini oluşturan seslerde, belli kural-
lar çerçevesinde durak perdesinde yapılan tam karar, güçlü perdesinde yapılan yarım karar, durak ve güçlü perdeleri
dışındaki perdelerde yapılan asma karar ilişkilerini vurgulayarak gezinmeye seyir denir. Makam seyirleri; çıkıcı, inici ve
inici-çıkıcı şeklindedir.
Çıkıcı seyir: Dizinin durak perdesinden veya durak çevresindeki perdelerden başlayarak tiz seslere doğru çıkıcılık
gösteren melodik yapıdır.
İnici seyir: Dizinin tiz durak perdesinden veya tiz durak çevresindeki perdelerden başlayarak pes seslere doğru
inicilik gösteren melodik yapıdır.
İnici-çıkıcı seyir: Dizinin güçlü sesi civarından başlayarak hem çıkıcı hem de inici özellik gösteren melodik yapıdır.
Makamlar; basit (Tablo 4.1), şed (göçürülmüş) ve mürekkeb (bileşik) makam olmak üzere üçe ayrılır. Basit makamlar
şunlardır:
Tablo 4.1: Basit Makamlar
Çârgâh Bûselik Kürdî Rast Uşşak
Nevâ Hüseynî Hicaz Hicaz hümâyun Hicaz uzzâl
Hicaz Karcığar Basit sûzinak
Basit (ana) makamları diğer makam yapılarından ayıran en önemli özellikler şunlardır:
• Dörtlü ve beşli ya da beşli ve dörtlülerden oluşur. Dörtlü ve beşlilerinin tam dörtlü (22 koma) ve tam beşli
(31 koma) olması gerekir.
• Makamın güçlüsü, dörtlü ve beşlilerin birleşme noktalarında bulunur.
• Dörtlü ve beşlilerin birleşmesinden oluşan dizi, makam özelliklerinin tamamını yansıtır.
Her makamın farklı bir duyumu ve duygusu vardır. Makamları teorik olarak birbirinden ayırt edebilmek için ma-
kamların seyirlerini yapmak gerekir. Bunun için ilk olarak makamların temel yapısını oluşturan dörtlüleri ya da beşlileri
duyurmak önemlidir. Çünkü makamların en karakteristik yerleri makamlara ismini veren dörtlüler ya da beşlilerdir.
Makamı oluşturan dizinin tamamını çalışmadan önce makama ait beşli ya da dörtlüyü çalışmak yerinde olacaktır.
ÇÂRGÂH MAKAMI 115