Page 209 - Konu Özetleri AYT Tarih

ATATÜRK DÖNEMİ İÇ POLİTİKADAKİ GELİŞMELER

TERAKKİPERVER CUMHURİYET FIRKASI (17 KASIM 1924)
• Halk Fırkası iktidarında yapılan inkılaplara karşı muhalefet edebilmek amacıyla Kazım Karabekir başkanlığında Ali
Fuat Paşa, Rauf Orbay ve Refet Bele Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası’nı kurdular.

NOT

Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası Cumhuriyet döneminin
ilk muhalefet partisidir.

KRİTİK BİLGİ

Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası kurucularının aynı zamanda asker olmaları nedeniyle ordunun siyasete karışmasını
önleyebilmek için Meclis’te çıkarılan bir kanun ile aynı anda iki görevi birlikte yönetenlerin görevlerinden birini seçmesi
sağlandı.
• Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası ekonomide liberalizm görüşünü savundu.
• “Dini düşünceler ve inançlara saygılıyız” sloganını kullanan parti özellikle saltanat ve halifeliğin kaldırılma-
sına karşı olanların toplandığı bir yer haline geldi.
• 1925 yılında Doğu Anadolu’da çıkan Şeyh Sait İsyanı ile ilişkili olduğu gerekçesi ile parti 5 Haziran 1925
yılında kapatıldı.

MUSTAFA KEMAL’E SUİKAST GİRİŞİMİ (16 HAZİRAN 1926)

• Ziya Hurşit, Laz İsmail, Gürcü Yusuf ve Çopur Hilmi tarafından Mustafa Kemal’e suikast planı yapıldı.
• Mustafa Kemal’e 15 Haziran 1926’da İzmir’e yapacağı ziyaret sırasında suikast yapılacak ve katiller Giritli
Şevki adındaki kayıkçı tarafından Sakız Adasına kaçırılacaktı.
• Ancak Mustafa Kemal’in ziyareti bir gün geciktirmesi üzerine Giritli Şevki korkarak durumu valiye bildirdi.

• Güvenlik güçleri harekete geçtiler ve suikastçılar silahlarıyla birlikte yakalandılar.
NOT

Mustafa Kemal suikast girişimi sonrasında “Benim naçiz vücudum elbet bir gün toprak olacaktır. Fakat Türkiye Cumhu-
riyeti ilelebet payidar kalacaktır.” ifadesini kullandı.

SERBEST CUMHURİYET FIRKASI (12 AĞUSTOS 1930)

• TBMM’de tek bir siyasi partinin bulunmasının demokrasiye uygun olmayışı, hükümetin denetlenememesi, 1929 Dünya
Ekonomik Buhranı’nı aşabilmek için yeni fikirlere duyulan ihtiyaç nedenlerinden ötürü Mustafa Kemal yakın arkadaşı
Ali Fethi Okyar’dan yeni bir parti kurmasını istedi.
• 12 Ağustos 1930’da Türkiye’nin üçüncü siyasi partisi olan Serbest Cumhuriyet Fırkası kuruldu.
• Parti ekonomide liberalizm görüşünü savundu.
• Kadınların da siyasi haklardan yararlanmasını istiyordu.
• Parti kısa zamanda rejime ve inkılaplara karşı olanların toplandığı bir merkez durumuna geldi.

• Ali Fethi Bey, rejim ve inkılaplara karşı bir olay çıkmasının önüne geçebilmek için kendi partisini 17 Kasım 1930’da
feshetti.
• 23 Aralık 1930’da İzmir’in Menemen ilçesinde Derviş Mehmet önderliğinde halk ayaklandı.
• “Din elden gidiyor” sloganıyla ilerleyen halkı yedek subay Kubilay durdurmak istedi.

• Ancak isyancılar Kubilay’ı ve ona yardıma gelen bekçiler Hasan ve Şevki’yi şehit ettiler.
• Bu olaydan sonra toplumun çok partili demokratik hayata henüz hazır olmadığı görüldüğünden yeni parti kurulması
girişimleri ertelendi.

• 1946 yılına kadar tek partili yönetim devam etti.
TARİH - AYT MEBİ KONU ÖZETLERİ 209