Page 11 - Konu Özetleri TYT Biyoloji

CANLILARIN ORTAK ÖZELLİKLERİ

Besinlerden Enerji Elde Etme
Canlılar, yaşamsal faaliyetlerini devam ettirebilmek için enerjiye ihtiyaç duyar. Bu enerji, besinlerin hücrede parçalanmasıyla
elde edilen ATP (adenozin trifosfat) molekülünden karşılanır. Hücreler ATP’yi hücresel solunum ve fermantasyon ile üretir.
Hücresel solunum oksijenli ve oksijensiz solunum olmak üzere iki çeşittir. Organik besinlerin yapı taşlarından oksijen
yardımıyla ATP üretilmesi oksijenli solunum, oksijen olmaksızın farklı moleküller kullanılarak ATP üretimi oksijensiz
solunum olarak adlandırılır.
Bazı canlılar, solunum dışında elektron taşıma zinciri ve oksijen olmaksızın organik maddelerin enzimlerle daha küçük
organik maddelere çevrilmesiyle ATP enerjisi üretebilir. Bu yıkım tepkimelerine de fermantasyon denir.

Hamurun kabarması bir fermantasyon örneğidir.

Boşaltım
Canlılar, hücrelerindeki düzeni korumak amacıyla metabolik faaliyetler sonucu oluşan atık maddeleri vücuttan uzaklaştır-
mak zorundadır.
Tek hücreli canlılarda metabolik atıklar, hücre zarı ya da özelleşmiş organeller tarafından uzaklaştırılır. Örneğin; tatlı sular-
da yaşayan amip, öglena, paramesyum gibi tek hücreliler vücutlarındaki fazla suyu kontraktil koful denilen özelleşmiş bir
organel yardımıyla dışarı atar. Karbondioksit ve amonyak gibi atık gazlar ise hücre zarından dışarıya verilir.
Gelişmiş yapılı bitkiler; atık maddeleri yaprak dökümü, terleme (transpirasyon), damlama (gutasyon) ve kökleri yoluyla
uzaklaştırır.

Sonbaharda yaprak dökümü Bitki yapraklarında damlama

Omurgalı hayvanlarda böbrekler, kandaki zararlı maddeleri süzerek idrarla; akciğerler, kandaki karbondioksiti solunum yo-
luyla vücuttan uzaklaştırır.

DİKKAT
Boşaltım yoluyla metabolik atıkların hücreden ya da vücuttan uzaklaştırılması, kararlı bir iç dengenin korunmasında çok
önemlidir.

BİYOLOJİ - TYT MEBİ KONU ÖZETLERİ 11