Page 81 - Konu Özetleri TYT Fizik

GENLEŞME

Elektrik telleri sıcaklık değişimlerine bağlı olarak genleşme
veya büzülme eğilimi gösterir. Yaz aylarında montajı yapılan
teller, kış aylarında beklenen büzülme eğilimini karşılayabil-
mek için daha uzun bırakılır. Bu, tellerin kış aylarında oluşa-
bilecek gerilme ve kopma riskini azaltmaya yardımcı olur ve
elektrik hatlarının güvenliği sağlanır.

Termostatlarda, akım geçtikçe teller ısınır ve bu ısınma sonucunda metaller
genişler. Belli bir sıcaklığa ulaşıldığında, metallerin genişlemesiyle bağlan-
tı noktaları arasında bir aralık oluşur. Bu durumda, devre tamamlanmaz ve
akım geçmez. Termostat soğuduğunda, bağlantı noktaları tekrar temas eder
ve devre tamamlanır. Bu sayede termostatın işlevi gerçekleşir ve cihazın sı-
caklığı kontrol edilir.
Termostat modeli

Termostatlar, sıcaklık kontrolünü sağlamak amacıyla geliştirilen önemli cihaz-
lardır. Evlerde kullanılan ısıtma ve soğutma sistemlerinden otomotiv endüst-
risine kadar geniş bir yelpazede kullanılmaktadırlar. Bu cihazlar, sıcaklığın
belirli bir aralıkta sabit kalmasını sağlayarak kullanıcıların konforunu artırır ve
enerji tasarrufu sağlar.

GENLEŞMENİN BAĞLI OLDUĞU DEĞİŞKENLER
Genleşme miktarı, madde türüne, sıcaklık değişimine ve cismin başlangıçtaki boyutlarına bağlıdır.

Maddenin Türü:
Maddelerin farklı atomik yapıları ve içsel özellikleri, genleşme davranışlarını etkiler. Aynı boyutlara sahip birbirinden fark-
lı maddelerin, aynı sıcaklık değişimi altında genleşme miktarları farklı olabilir. Bu farklılık, maddelerin kendilerine özgü
genleşme katsayılarına sahip olmalarından kaynaklanır. Genleşme katsayısı maddeye özgüdür. Sabit basınç altındaki bir
maddenin sıcaklığının 1°C değişmesi sonucunda hacmindeki değişimin ilk hacme oranı genleşme sabitini verir. Genleşme
katsayısının birimi 1/K’dir. Hacimleri aynı olan farklı maddelerin sıcaklıkları eşit miktarda artırıldığında genleşme katsayısı
büyük olan madde daha fazla genleşir.
Madde Boyca Isıl Genleşme Katsayısı (1/°C)

Demir 12× x 10 -6
Tuğla 10× x 10 -6
Kauçuk 80× x 10 -6
Cam 3× x 10 -6

FİZİK - TYT MEBİ KONU ÖZETLERİ 81