Page 51 - Çevre ve İklim Değişikliği Etkinlik Kitabı

10. KONU ÇEVRE VE İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ
OKURYAZARLIĞI

İKLİM DEĞİŞİKLİĞİYLE GELEN KÜRESEL DEĞİŞİMLER

KAVRAMLAR

Küresel Isınma, İklim Değişikliği, Devrilme Noktası, Domino Etkisi

Nature'de (Natür) yayımlanan bir makalede, araştırmacılar 1400’den fazla çeşit hayvan/
bitki türünün incelendiği 147 çalışmayı analiz etmiş ve sonuçta, küresel ısınma ile bi-
yolojik değişim arasında ilişki saptamışlardır. Isınmanın etkisi ile hayvanlar daha erken
doğum yapmakta ve göç etmektedir. Bazı bitki/hayvan türleri daha kuzeye/yükseğe
yer değiştirmektedir. İlkbaharın erken ve hızlı gelmesiyle bitkiler daha erken çiçeklen-
meye başlarken, bazı ağaç türleri ise bodur kalmaktadır. Görsel 10.1: Orman yangını
Yapılan diğer bir çalışmada da su ısısı artışıyla birlikte su canlılarında üreme ve embriyo
gelişimi bozuklukları oluştuğu gösterilmiştir. Isı artımıyla birlikte yumurtalar anormal
bölünmekte, embriyolar bozulmakta ve sonuçta ölümler bile meydana gelebilmekte-
dir. Küresel ısınma ile doğanın dengesi bozularak birçok türün nesli tükenecektir. Öte
yandan, bazı türlerin sayısı ise gereğinden fazla artacaktır. Tırtıl yiyerek beslenen bazı
tür bülbüller ısınma yüzünden daha kuzeylerde yerleşmeye başlamıştır. Bunun sonu-
cunda tırtılların artması ve doğaya zarar vermeleri nasıl önlenecektir? Görsel 10.2: Buzulların erimesi
Son yıllarda gerçekleşen doğal afetlerin çoğu doğrudan ya da dolaylı olarak iklim kri-
ziyle ilişkili. 2019 yılında Amazon ormanlarında yoğunlaşan yangınlar krizin göster-
gelerinden biriydi. Haziran 2021’de de bölgenin çeşitli noktalarında binlerce yangın
görüldü. Küresel ısınma ile artan sıcaklıklar ve buna bağlı olarak değişen bölgesel ve
küresel iklim; toprak nemi, ağaç yapısı ve çalılıklar gibi pek çok türün yaşam alanına
etki ediyor ve kuraklıklarla beraber orman yangınlarının sıklığını artırabiliyor. Görsel 10.3: Sel felaketi

Kuraklık ve yangınları tetikleyen iklim değişikliği ile ilgili zaman zaman düşülen yanıl-
gı, sorunun yalnızca kuraklık ve sıcaklık artışlarını etkilediğinin düşünülmesidir. Kü-
resel ısınmaya bağlı iklimde meydana gelen değişiklikler yalnızca belirtilen sonuçları
meydana getirmiyor. Gerçekleşen değişim, esas olarak doğal olayların şiddetinin ve
sıklığının artmasına sebep oluyor. Daha açık bir ifade ile aşırı sıcaklıklar, aşırı yağışlar
ve şiddetli kasırga ve fırtınalar gibi aşırı hava olayları; kuraklık, yangın, sel ve benzeri
afetlerin sıklık ve şiddetinin artmasına neden oluyor. Görsel 10.4: Kuraklık

• Sıcaklık artışı • Sıcak, kuru mevsimler
• Bitki büyüme mevsimi • Şiddetli ve ani yağışlar
• Orman yangını mevsimi İklim Değişikliği Aşırı Olaylar • Sıklaşan fırtınalar
• Ağaç ve kar sınırı • Uzayan kurak periyotlar
• Buharlaşma kayıpları • Dolu, yıldırım

• Ani seller, şehir selleri
• İklime uyum, zarar azaltma • Sıcak hava dalgaları
• Arazi kullanımı/ kısıtlamalar • Orman yangınları
• Afet önleme, koruma Önlem-Uyum Afetler • Rekolte düşüşleri
• Sigorta, türevler • Böceklenme
• Bina yönetmelikleri • Heyelan, kaya düşmesi
• Çığlar
Görsel 10.5: Küresel ısınmada birbirini tetikleyen olaylar

51