Page 9 - Türk Dili ve Edebiyatı Sınıf İçi Değerlendirme Öğretmen Rehber Kitabı

ÖĞRETMEN REHBER KİTABI

bütün etkinlikleri içine alan bir süreç olarak tanımlanmaktadır. Bu tanım altında değerlendirme; gözlem, ödev
ve başarı testi gibi öğrencilerin çalışmalarının ve ilerlemelerinin analizine dayanan birçok ölçme uygulama-
sını içine almaktadır (Boston, 2002; Clarke, 2012; Cullinane, 2011).
Öğretimde ölçme ve değerlendirmenin çeşitli rolleri vardır. Biçimlendirici değerlendirme öğretim sürecini
izlemek amacıyla yani öğrenmenin planlandığı gibi gerçekleşip gerçekleşmediğini ortaya koymak
amacıyla uygulanmaktadır. Düzey belirlemeye (not vermeye) yönelik değerlendirme ise öğretim sü-
recinin sonunda (bir ünitenin veya dönemin sonunda) öğrencinin bir sonraki aşamaya geçmeye
hazır olup olmadığını belirlemek ve öğrenciye not vermek amacıyla gerçekleştirilmektedir. Bu iki
farklı değerlendirme yaklaşımı, test geliştirme ve geliştirilen testlerin sınıf içinde kullanımına ilişkin
farklı uygulamaları beraberinde getirmektedir (CERI, 2008; Ebel ve Frisbie, 1991; OECD, 2015; Vero ve
Chukweemeka, 2019; Wilson, 2018).

1.2. Biçimlendirici Değerlendirme

Sınıf içindeki biçimlendirici değerlendirmenin temel işlevi, öğretme-öğrenme sürecinin nasıl ilerlediğine iliş-
kin öğretmene ve öğrenciye geri bildirim vermektir. Böyle bir geri bildirim, öğretmenin öğretim yöntem ve
materyallerini revize etmesine olanak sağlar. Biçimlendirici değerlendirme sık aralıklarla oldukça detaylı
bilgilerin toplanmasını gerektirir. Veriler; öğretmen gözlemleri, sınıf içi sözel sınavlar, ev ödevleri ve kısa
sınavlar aracılığıyla toplanabilir (Ebel ve Frisbie, 1991). Elde edilen veriler öğretimi ve öğrenmeyi, öğrenci
ihtiyaçlarını karşılayacak şekilde uyarlamak ve geliştirmek için kullanıldığında değerlendirme biçimlendirici â
hâle gelmektedir. Yani öğretmenler öğrencilerin nasıl bir ilerleme ve gelişim gösterdiklerini, nerelerde prob-
lemler yaşadıklarını bildiklerinde, bu bilgiyi öğretime ilişkin gerekli düzenlemeler yapmak için kullanabilirler.
Bunun sonucunda ise öğrencilerin öğrenmesi daha gelişmiş olur (Boston, 2002; Vero ve Chukweemeka,
2019).

Düzey belirlemeye yönelik sınavlar ise ünite sonu sınavlar veya final sınavlarıdır. Düzey belirlemeye yönelik
değerlendirmenin temel işlevi, bir öğretim sürecinin sonunda öğrencilerin başarı düzeylerini ve o zamana
kadar yapılan çalışmaların nasıl ilerlediğini belirlemektir. Biçimlendirici değerlendirme ile karşılaştırıldı-
ğında, düzey belirlemeye yönelik değerlendirmede sonuç odaklılık söz konusudur.

Sınıf içi değerlendirme yaklaşımlarını kullanan öğretmenler çeşitli öğrenci ihtiyaçlarını karşılamaya daha
hazırdır. Çünkü bu öğretmenler öğretimi farklı öğrenci düzeylerine göre farklılaştırarak ve uyarlayarak öğre-
timde adaleti sağlamaya çalışırlar. Buna ek olarak sınıf içi değerlendirme yaklaşımlarını benimseyen öğret-
menler, öğrencilerin kendi öğrenmelerinden sorumlu olmalarını ve öğrenmeyi öğrenme becerilerini geliştir-
melerini sağlarlar (CERI, 2008; Cullinane, 2011).

Biçimlendirici değerlendirme, öğrenciler arasında adaleti sağlaması bakımından büyük önem taşımaktadır.
Biçimlendirici değerlendirme yaklaşımını kullanan okullar sadece genel kazanımlar elde etmemekte, özellik-
le başarı düzeyi düşük öğrencilere yönelik de yüksek kazanımlar elde etmektedir. Biçimlendirici değerlendir-
mede öğretim ve değerlendirme süreçlerinin bireyselleştirilmesi vurgulanmaktadır ancak merkezi standart-
lar ve uygulamalar genel olarak buna zarar vermektedir (OECD, 2015). Yalnız biçimlendirici değerlendirme
yaklaşımını benimseyen okullarda öğrenciler arası başarı farklılıkları azalmaktadır.

Biçimlendirici değerlendirmenin temel ilkeleri aşağıda listelenmiştir (MEB, 2020):

• Etkili ders planının ve öğrenme etkinliklerinin içine gömülüdür.
• Öğretmen ve öğrenciye, öğrenme sürecine ilişkin rehberlik eder.
• Her bir öğrenciye özeldir, yapıcıdır ve güdüleyicidir.
• Geri bildirimle işleyen, çift yönlü bir etkileşim sürecine vurgu yapar.
• Ölçütlerin anlaşılmasını ve öğrenme hedeflerinin paylaşılmasını destekler.
• Öğrencilerin gelişim süreçlerinin farkında olmalarına yardımcı olur.

9