Page 32 - Sosyal Bilimlerde Araştırma Rehberi

Tablo 1. Farklı Evren Büyüklükleri İçin Hesaplanmış Örneklem Büyüklükleri

Örneklem Örneklemdeki Örneklem Örneklemdeki
Evren Büyüklüğü Evren Büyüklüğü
Büyüklüğü evrenin %’si Büyüklüğü evrenin %’si
50 44 88,0 200 171 85,5
100 80 80,0 500 352 70,4
500 222 44,4 1.000 543 54,3

1.000 286 28,6 2.000 745 37,2
5.000 370 7,4 5.000 960 19,2

10.000 385 3,9 10.000 1061 10,6
100.000 398 0,4 20.000 1121 5,6

1.000.000 400 0,04 50.000 1160 2,3
10.000.000 400 0,004 100.000 1173 1,2

Kaynak: Statistics Canada, 2010: 155 ve Neuman, 2010: 251’den hazırlayıp Aktaran: Yavan, t. y., s.16.

Tabloya göre 100.000 kişiden oluşan bir evren büyüklüğünde örneklem büyüklüğünün 398 kişi olduğu görülecektir Yaptığımız araştır-
manın evren büyüklüğü 59884 olduğuna göre bu çalışma için evrenden 398 kişinin seçilmesi ideal bir örneklem büyüklüğüne tekabül
edecektir.
Örneklem büyüklüğüne karar verildikten sonra örnekleme alınacak kişilerin nasıl belirleneceğini yani örnekleme yönteminin seçilmesi
aşamasına geçilecektir. Örneklem yöntemleri araştırmanın niteliğine göre değişmektedir. Her yöntemin avantajları ve dezavantajları
dikkate alınarak araştırma için uygun bir örneklem yöntemi belirlenmelidir. Yaptığımız araştırmanın evreni büyük ve lise son sınıfta
öğrenim gören öğrenciler görece homojen bir yapıya sahiptir. Bu çerçevede “sistematik rastgele örnekleme” yöntemi kullanılabilir. Bu
yöntemde evrende yer alan kişiler listesinden belirli aralıklarla atlanarak örneklem büyüklüğü kadar kişi tespit edilir.
Sistematik rastgele örnekleme yöntemine göre örnek seçimi hesaplanması:

Evren Büyüklüğünün (N), örnek (n) sayısına oranı kişilerin hangi aralıklarla tespit edileceğini bulmaya yarayacaktır.

Yaptığımız araştırmada N = 59884, n = 398’dir. Buna göre, 59884/398 =150.46 olarak bulunur. Bu durumda sayıyı yuvarlarsak hazır-
lanacak listede yer alan her 150 kişiden biri araştırmamızda kullanacağımız soruları yanıtlamak üzere seçilecektir.
İlk öğrencinin kim olacağına karar verirken 1’den 150’e kadar olan sayılardan rastgele bir sayı belirlenir. Bu sayının 15 olduğunu
düşünelim. İlk öğrenci listenin 15. sırasında yer alan öğrencidir. Daha sonra seçilecek öğrenci 15+150 = 165 olacaktır. Sonraki öğ-
renciler çıkan sonuçlara 150 eklenerek seçilecektir.
Liste oluşturulması ve örnekleme alınacak öğrencilerin seçimi:

Seçilecek araştırma tekniğinin hangi öğrencilere uygulanacağını belirlemek için öncelikle evrende yer alan öğrencilerin listesinin
oluşturulması gerekmektedir. Listeler oluşturulurken örneğin Ankara’nın ilçeleri ve ilçelerde yer alan okullar alfabetik sıraya göre
dizilebilir. Alfabetik sıralamada ilk sırada bulunan ilçe ve o ilçede alfabetik sıraya göre en başta yer alan okuldan başlayarak tüm öğ-
renciler 1’den 59884’e kadar sıralanır (Bu sıralamada okulların öğrenci listeleri kullanılabilir.). Daha sonra yapılan hesaplamaya göre
15. sıradan başlamak üzere öğrenciler tek tek belirlenir. Bu seçim örneklem büyüklüğüne (398 kişi) ulaşıncaya kadar devam ettirilir.

Araştırma Tekniği

Araştırma sorununa ilişkin en uygun çözümün bulunabilmesi veri toplama tekniğinin seçilmesine bağlıdır. Hipotezler toplanacak veri-
ler üzerinde sınanacağı için teknikler hakkında bilgi sahibi olmak, her birinin güçlü ve zayıf yönlerini bilmek gerekir.

Ankara’da yaşayan lise son sınıf öğrencilerinin üniversite tercihlerinde hangi etkenlerin belirleyici olduğunu araştırmak için nicel araş-
tırmalarda kullanılan tarama teknikleri (anket ve test) uygun olacaktır. Tarama araştırmalarında bir evren içinden seçilen örneklem
üzerinden yapılan çalışmalar yoluyla evrenin genelindeki eğilim, tutum, inanç veya davranışların betimlenmesi amaçlanır. Mevcut
durumu tespit etmek için örneklem oldukça geniş tutulur. Ankara’da yaşayan lise son sınıf öğrencilerinden oluşan geniş bir örnekleme
(398 kişi) ulaşabilmenin yolu ankettir. Ankette yer alan sorular bireylerin yaş, cinsiyet, ekonomik durumunu belirlemeye yönelik olgu-

32