Page 180 - SPOR PSİKOLOJİSİ VE SOSYOLOJİSİ 12

ENGELLİLER VE SPOR ÜNİTE 16 ÜNİTE 16 ENGELLİLER VE SPOR

16.1. ENGELLİ KAVRAMI 2. Engelliler ve Spor

Spor; ekonomik, kültürel ve toplumsal ihtiyaçlar açısından önemli bir yere sahiptir. O hâlde
1. Engelli Nedir?
spor, önceden belirlenmiş kurallara göre bireysel veya takım hâlinde gerçekleştirilen, genellikle
İnsan sosyal bir varlıktır. İnsanlar arasında cinsiyet, yaş, saç, göz ve ten rengi gibi doğal farklılıklar rekabete dayalı, yarışma veya eğlence amaçlı yapılan fiziksel ve zihinsel etkinliklerdir.
vardır. Kişinin engelinin olup olmaması da bu farklılıklardandır. Engellilik kalıtsal olabileceği gibi Spor, bireylerin psikolojisi ve fiziksel yapısı üzerinde önemli etkilere sahiptir. Sportif etkinlikler engelli
kaza, beslenme bozuklukları, hastalık vb. nedenlerle sonradan da oluşabilir. Engellilik, bireyin bireyler için de önemli bir yer tutmaktadır. Sporun engelli bireyler için fiziksel ve psikolojik etkilerinin
bedensel veya zihinsel yoksunlukları sonucu ihtiyaçlarını karşılayamamasıdır. Geniş anlamıyla yanı sıra engelli bireyleri toplumla bütünleştirme ve çeşitli yönlerden iyileştirme etkileri de vardır.
engelli; fiziksel, zihinsel, ruhsal ve duyusal yetilerinde çeşitli düzeyde kayıplarından dolayı
yaşama tam ve etkin olarak katılamayan bireydir. Engelli sporu toplumda engeli bulunan bireyler tarafından yapılan sporlardır. Engelli bireylerin
spor etkinliklerini daha rahat yapabilmesi için bu sporlar uyarlanmıştır. Ülkemizde de 21 Kasım
1990’da bu amaçla Türkiye Engelliler Spor Federasyonu kurulmuştur. 2000 yılında Federasyon
4’e ayrılmıştır:
1. Türkiye Bedensel Engelliler Spor Federasyonu
2. Türkiye İşitme Engelliler Spor Federasyonu
3. Türkiye Görme Engelliler Spor Federasyonu
4. Türkiye Özel Sporcular Spor Federasyonu
Bu federasyonun amacı engelli
sporcuların gerçekleştirdikleri tüm
sportif etkinlikleri bünyesinde top-
layıp geliştirmektir (Görsel 16.3).
Federasyon, bu çalışmaları yurt ge-
b b nelinde yaygınlaştırarak sporu reha-

bilitasyonun bir parçası hâline getir-
meyi amaçlar. Ulusal ve uluslararası
a etkinliklerde engelli sporculara çağ-
daş yarışma ortamının hazırlanması
için gerekli çalışmaları planlar ve uy-
Görsel 16.2: Engellilikten kaynaklanan sorunlar yardımcı teknolojilerin kullanımıyla çözülebilmektedir. gular. Engelli sporunda genelde tor-
a) İşitme engelli birey işitme cihazı kullanarak işitme kaybından doğan aksaklıkları önleyebilmektedir.
b) Görme engelli birey Braille (Breyl) alfabesi sayesinde okuyabilmektedir. ball (görme engelliler için), goolball,
ampute futbol ve tekerlekli sandalye
Engellilik zihinsel, bedensel, ruhsal ve duyuşsal olarak sınıflara ayrılır. Engelliler bu kategorilere
Görsel 16.3: Federasyonlar spor etkinliklerinin düzenlenmesi ve sporları gibi branşlar vardır.
göre eğitim-öğretim ve sosyal hizmet alırlar (Görsel 16.2). Engel durumlarına göre de uygun geliştirilmesinde etkilidir.
spor faaliyetlerine katılabilirler. Engelli bireylerin korunma, bakım, rehabilitasyon, danışmanlık
ve destek hizmetlerine ihtiyacı vardır. Engelli bireyler için yapılacak faaliyetlerde onların sosyal Engelli olimpiyat oyunları adı verilen paralympic (paralimpik) sözcüğü; İngilizcede engelli
hayata uyum sağlama, iletişim, erişilebilirlik ve ulaşım sorunları dikkate alınmalıdır. anlamına gelen “paralyzed” (peralayzd) ve “olympic” (olimpik) kelimelerinin birleşmesinden
meydana gelir. Paralimpik oyunlar, çeşitli gruplardan engelli sporcuların katıldığı spor
BİLİYOR MUSUNUZ? etkinlikleridir. Paralimpik oyunlar yaz ve kış olimpiyatları olarak düzenlenmektedir. Tüm
paralimpik oyunlar, Uluslararası Paralimpik Komitesi tarafından yönetilir.
İlk kez The Stoke Mandeville (Dı Sıtok Mendivil) Hastanesinde, Sir Ludwig Guttman (Sör Ludvig Engelli sporcular arasındaki denge ve fırsat eşitliği, engel durumlarıyla ilgili sınıflandırma
Gatmın) tarafından organize edilen ve tekerlekli sandalyedeki engellilerin rehabilitasyonu yapılarak sağlanır. Engelli sporunun en önemli özelliği sporcuların sahip olduğu engele ve
için uygulanan çeşitli sportif aktiviteler, engelliler sporunun başlangıcı olmuştur. Engelliler işlevsel düzeye göre sınıflandırılmaları ve bu sınıflandırmaya göre yarışmalara katılmalarıdır.
için ilk olarak okçuluk, bovling, bilardo ve masa tenisi, kısa bir süre sonra da tekerlekli Yapılan sınıflandırmanın amacı engelin neden olduğu kısıtlamaları ölçmektir. Böylece en ileri
sandalye basketbolu, eskrim ve halter spor dalları gelişmiştir.
düzeyde engeli olan birey bile yarışma olanağına kavuşur.

SPOR PSİKOLOJİSİ VE SOSYOLOJİSİ 177 178 SPOR PSİKOLOJİSİ VE SOSYOLOJİSİ