Page 685 - Türk Dili ve Edebiyatı - 10 | Beceri Temelli

Ortaöğretim Genel Müdürlüğü TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI 10 335

9.ÜNİTE> Gezi Yazısı Kazanım A.4.1: Metinde geçen kelime ve kelime gruplarının anlamlarını tespit eder.
Alan Becerileri: Okuma Becerisi Genel Beceriler: Eleştirel Düşünme Becerisi

Etkinlik İsmi Metindeki Kelime ve Kelime Grupları 25 dk.
Amacı Bilinmeyen kelime ve kelime gruplarının anlamını metindeki bağlamından hareketle tahmin edebilmek ve Bireysel
anlamını belirlediği kelimeleri farklı cümlelerde kullanabilmek.
Yönerge Aşağıdaki metni okuyunuz. Soruları metinden hareketle cevaplayınız.
(Metin, aslına sadık kalınarak alınmıştır.)

Türkçe ve Gagavuzlar
(…)
Gerileme zamanlarımızın mahiyeti ne olursa olsun asırlarca mukadderatına karıştığımız bir
müstemlekeden de, çimento üstünde yağmur gibi geçmedik: Mimarlıklarına girdik; Romanya’daki
bütün eski kaleler hep Türk hendesesinin tunç yavrularıdır. Kendilerinde ev yoktu, dört çevre basit
duvarın içinden Rumen’i çıkarıp eve koyan biziz: Bugün Rumen dilindeki eve ait Türkçe kelimeleri
çıkarınız, ellerinde oturacak ev kalmaz.
Evlerini döşeyecek eşyayı da hep bizden aldılar. Yattıkları "çarşaf" bizimdir, yaslandıkları “saltea”
bizim şilteden bozma. Verin eşyamızı desek evleri çıplak kalacak. Evlerinin içinden dışarısını bile hâlâ
“camcıö” dedikleri bizim camdan seyrediyorlar.
Mutfak ki zeki midenin medeniyetidir, onları mutfağa biz soktuk. Bugün Bükreş lokantalarının
listelerinden, musakka, imambayıldı, çullama, patlican, yoğurçiö... gibi bir sürü kelimeleri, eğer
medlûlleriyle beraber, kaldırıverirsek, Rumen yemekleri bugün bile yarıya iniverecek: Etlerini bile
hâlâ bizim “satır”la kesiyorlar.
Kendi kitapları Lâtince temele kurulan Rumencenin diğer dillerden gördüğü yardımları
söyledikleri, hattâ birkaç yüz kelimesini aldıkları dilleri bile bu arada unutmadıkları halde
Türkçeden hiç bahsetmiyorlar; işte bu haksızlığa göz yumamayız: Dillerinde bugün bile, Hamdullah
Suphi’nin araştırılarına göre, beş bin Türk kelimesi yaşıyor; bunlar zorla atılmak istenildiği halde
sökülemeyenlerdir, ne yenilmez dilimiz var.
Galiba Rumenlerin Türkçeyi; görmemezliğe gelmek istemeleri Türk hâkimiyetinde kaldıkları uzun
maziyi hatırlatmamak içindir: Delik bir torbadan dökülür gibi isterlerse bütün asırları hafızalarından
boşaltsınlar: Fakat dil böyle değil, uzviyete karışan dili hiçbir şey sökemez; kanda dönen kelime kan
gibi yaşar ve kan gibi yaşatarak.

Sürülerini hâlâ bizim “çoban”la güdüyorlar ve sürüleri hâlâ bizim Türkçenin “çayır”ında otluyor.
Birbirlerine bizim “hatır”la hal hatır sormaktadırlar; yekdiğerinden elân “habar”la haber alıyorlar.
Neye uzatmalı, doğuran kadınları bile hâlâ bizim “loğusa”nın himmetiyle “lâoza” olup durmaktadır!
(…)

İsmail Habib Sevük, Tuna’dan Batıya
1. Metinde geçen aşağıdaki kelimelerin sizdeki çağrışımlarını ve sözlükteki anlamlarını tabloya yazınız.

Bağlama Göre Tahmin
Kelime Sözlük Anlamı
Ettiğiniz Anlam
mukadderat
müstemleke
medlul
uzviyet
elan
himmet

683