Page 9 - Türk Dili ve Edebiyatı - 10 | Beceri Temelli

Ortaöğretim Genel Müdürlüğü TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI 10 1

1.ÜNİTE > Giriş Kazanım A.4.1: Metinde geçen kelime ve kelime gruplarının anlamlarını tespit eder.
Alan Becerileri: Okuma Becerisi Genel Beceriler: Eleştirel Düşünme Becerisi
Etkinlik İsmi Kelime Oyunu 20 dk.
Amacı Anlamı bilinmeyen kelime ve kelime gruplarını metnin bağlamından hareket ederek bulabilmek. Bireysel

Yönerge Aşağıdaki metni okuyunuz ve soruları cevaplayınız.
(Metin düzenlenmiştir.)

Türk Romanında Aydın Problemi
Tanzimat’ın edebiyatçı aydınları içerisinde “aydınlanma” hareketinin etkilerini açıkça gösteren ilk
isim Şinasi’dir. Onda Tanzimat’ın aydın-memur (kalem efendisi) tipinin yanı sıra çıkardığı gazeteden
şiirlerine, tiyatrosuna, nesirlerine kadar eserlerinde Batı’daki tenkitçi aydın zihniyetinin bir örneğini
bulmak mümkündür. Özellikle Auguste Comte’un Reşit Paşa’ya gönderdiği mektuplarda belirttiği
Türkiye’nin Doğu ve Batı medeniyetlerinin birleşmesinden oluşacak yeni bir toplum ve yeni bir me-
deniyet imkânlarına sahip olduğu görüşü, Şinasi’nin dikkatini Batı toplumuna çevirmesine vesile
olur.

Şinasi, Avrupa’nın gerçekleştirdiği gelişmenin özünü akıl ve kanunda bulur. Yeni dünyanın değerle-
rinin başında adalet, hak, hikmet gelmektedir. Yeni toplum sisteminde hak ve adalet başta olmalı-
dır. Adalet, aklın ve onun yapmış olduğu kanunun himayesine verilmelidir. Şinasi, bu yeni ilkelerin
İslamiyet’in esaslarıyla çelişmediğini de belirtir. Onun Batı kaynaklı fikirlerinin temelinde, Aydın-
lanma Devri filozoflarından Fontonelle (Fontonelle), Voltaire (Volter), Montesquieu (Monteskü),
Concorcet (Konkorket) ve Renan (Renan) vardır. Bu çerçevede o, Tanzimat’ın “medeniyet elçisi”
aktarıcısı aydınlarının da başında gelmektedir.

Fransız Aydınlanma Devri aydınlarını kendisine örnek alan Şinasi, yeni aydın tipinin bir numunesi
olarak gördüğü Reşit Paşa’yı “medeniyet resulü” diyerek yüceltir. Reşit Paşa’da timsalini bulan bu
aydın tipi, Batı’yı örnek almakta, Batılı gibi akla, tabiata, insan iradesine güvenmekte, batıl inanışlara
karşı çıkmakta, toplum yapısını kanuna dayandırmaktadır. Ayrıca bu aydın tipi, halkın görevlerinin
yanı sıra özellikle halkın memleket problemlerine fikir beyan etme hakkına sahip olduğunu bilmek-
te, çalışmayı ve yardımı yüce bir değer olarak görmekte, dış dünyaya açık olmakla birlikte vatanına
da bağlılığını korumaktadır.
Şinasi’nin Aydınlanma filozoflarına benzeyen tavrını, Tanzimat aydınlarının pek çoğunda görürüz.
Bu anlayış, Şinasi’nin yanı sıra Münif Paşa, Sadullah Paşa, Ali Suavi ve Ahmet Mithat Efendi’yi de
etkilemiştir. Romantik edebiyat anlayışıyla birleşerek Namık Kemal’de de devam eder. Başlıca mak-
satları öğretmek ve aydınlanma fikirlerini, memleketimizde bilinmeyen yeni bilim dallarını yaymak
olur.
Yunus Balcı, Türk Romanında Aydın Problemi

1. Metinde geçen altı çizili kelimelerden seçtiğiniz üç tanesi ile birer cümle kurunuz.
a)

b)

c)

7