Page 245 - FİZİK 11 - BECERİ TEMELLİ ETKİNLİK KİTABI

Ortaöğretim Genel Müdürlüğü FİZİK 11 134

2. ÜNİTE > Elektrik ve Manyetizma Kazanım 11.2.6.1. Transformatörlerin çalışma prensibini açıklar.
b) İdeal ve ideal olmayan transformatörlerin çalışma ilkesi üzerinde durulur.
Genel Beceriler: Karar Verme Becerisi Alan Becerileri: Çıkarım Yapma Becerisi

Etkinlik İsmi İDEALİST 15 dk.
Amacı İdeal transformatörlerin özelliklerini açıklayabilme. Bireysel
Yönerge Aşağıdaki metni okuyup soruları cevaplayınız.
İdeal kabul edilen transformatörlerde verim %100’e ulaşırken gerçek hayatta verim %100’e
ulaşamaz. İdeal transformatörlerde giriş gücü ile çıkış gücü birbirine eşit olur. Ama pratikte
giriş gücü her zaman için çıkış gücünden yüksektir. Bu tür transformatörler ideal olmayan
transformatörlerdir. Bu durumun sebeplerinden bazıları aşağıda verilmiştir.
• İdeal transformatörlerde bobinlerdeki telleri oluşturan maddenin direnci sıfır olmalıdır. Gerçekte
ise bu tellerin dirençleri vardır ve tellerin dirençleri devreye seri bağlı olarak temsil edilir.
• İdeal transformatörlerde ısı açığa çıkmaz. Gerçek transformatörlerde ise birincil bobinin
yapıldığı telin direnci olduğu için dirençten akım geçmesiyle bobin ısınır. Bobinin ısınmasıyla
nüve ısınır ve manyetik akının bir kısmı bobinlerin sarıldığı nüveden çıkarak hava ortamından
dolaşımını tamamlar.
• İdeal transformatörlerde birincil bobinin içinde oluşan tüm manyetik akı nüve içinden geçer. Yani
bütün akı nüve içinde sınırlıdır ve her iki bobinin içinden geçer. Gerçekte ise manyetik akının çok
küçük bir oranı nüveden çıkarak hava ortamından dolaşımını tamamlar. Buna kaçak akı denir.
Maddenin bağıl manyetik geçirgenliği ne kadar yüksek olursa kaçak akı o kadar az olur.
Aşağıdaki şekilde ideal transformatör verilmiştir. Nüve ve bobin yapımında kullanılabilecek
malzemeler aşağıdaki tablolarda verilmiştir.

Primer (giriş) sargısı Sekonder (çıkış) sargısı
Np sarım Ns sarım
Primer (giriş) akımı
iP
Sekonder (çıkış) akımı
iS

VP VS
Primer (giriş) Sekonder (çıkış)
gerilimi gerilimi
Nüve
Aşağıdaki Tablo 1’de nüve ve Tablo 2’de bobin yapımında kullanılabilecek malzemeler verilmiştir.

Tablo 1
Maddenin Cinsi Bağıl Manyetik Geçirgenlik Öz Isı (cal/g.°C)
Kobalt 250 0,107
Nikel 600 0,110
Demir 5000 0,115
Tablo 2
Maddenin Cinsi 0 °C de Arıtılmış Metallerin Özdirençleri X .mh
^
Gümüş 1,5×10 −8
Bakır 1,6×10 −8
Altın 2,0×10 −8
Alüminyum 2,5×10 −8

243