Page 291 - Türk Dili ve Edebiyatı 11 Beceri Temelli Etkinlik Kitabı

Ortaöğretim Genel Müdürlüğü TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI 11 143

5.ÜNİTE > Sohbet ve Fıkra Kazanım A.4.12: Metni yorumlar.
Alan Becerileri: Okuma Becerisi Genel Beceriler: Eleştirel Düşünme Becerisi
Etkinlik İsmi İyi Yazı ile İlgili Yorumlarım 20 dk.
Amacı Metni eleştirel bir bakış açısıyla ifade edebilmek. Bireysel

Yönerge Aşağıdaki metni okuyunuz ve soruları cevaplayınız.
(Metin, aslına sadık kalınarak alınmıştır.)

İyi Yazı Kötü Yazı
İyi yazının birinci cümlesi, mevzua girmek için tereddütsüz atılmış ilk adımdır. Arkasından gelen
cümleler, vezinli adımlarla, sekmeden, aksamadan, sendelemeden onu takip ederler.
Kötü yazının birinci cümlesi, mevzuun eşiği önünde korku geçirir; ne içeri girebilir, ne de oradan
uzaklaşabilir; alevin etrafındaki pervane sarhoşluğuyla dört döner, kendini oraya buraya çarpar, yo-
rulur ve sersemleşir. Bazen mevzuun içine girer, fakat çok durmayarak kendini dışarıya atar, başka
mevzuların eşiklerine sürünür; bazen de bu yabancı mevzuların cazibesine yakalanır ve kendini ora-
dan zor kurtarır.
İyi bir yazının ifade kılıfı, mevzuunu bir eldiven gibi sımsıkı ve kıskıvrak içine alır, ne dışarıya bir
fikir kaçırır ne içeriye fazla bir kelime sokar.
Kötü bir yazının ifade kılıfı ya dardır ya boldur. Darsa içine maksadını sığdıramaz; bolsa mevzuun
dört tarafını lüzumsuz hava tabakalarıyla şişirir, bir sürü parazit hayallerle üslubu gevşetir ve sarkıtır.
İyi yazıda cümleler ve kelimeler hendesi bir disiplin altındadırlar. O kadar yerli yerinde ve biçimli
dizilmişlerdir ki, hiç birini kaldıramaz, daha evvele ve daha sonraya alamazsınız.
Kötü yazıda ibare bu simetriden mahrumdur, mevzuu daima çarpılır ve ifade yan yatar.

İyi yazı, okuyanları kâğıdın beyazlığından, satırların siyahlığından uzaklaştırarak şekillerden ayrı bir
muhteva âlemine götürür. Okuyana, elinde bir kâğıt tuttuğunu, gözlerinin önünde çizgiler olduğunu,
bir yazı okuduğunu unutturur.
Kötü yazı, okuyanın bu mana ve mefhum alemiyle temasını ikide bir kesen fikir ıttıratsızlıkları, ke-
lime uygunsuzlukları ve ifade ahenksizlikleriyle dikkati hep mevzudan ibareye, esastan şekle çeker.
İyi yazı karışık fikirleri sadeleştirir; kötü yazı sade fikirleri karıştırır.

İyi yazının affetmediği başlıca hatalar şunlardır: Tereddüt, tekrar, bulanıklık, ahenksizlik, laubalilik,
fikrin bünyesine mensup olmayıp da ona dışından musallat olan hayaller, semboller, teşbihler ve
istiareler, kırıtmalar, yapmacıklar, samimiyetsizlik, ölçüsüzlük, lisanda kelime icatçılığı...
Bu hatalardan düşünce mi mesuldür, ifade mi?

İyi düşünüp kötü ve kötü düşünüp iyi yazanlar var mıdır?
(…)
Peyami Safa, İyi Yazı Kötü Yazı

Kelime Dağarcığı
hendesi: Geometrik. ıttırat: Birbirini izleme, birbiri arkasından gelme, düzenli sıralanma. ibare: Bir düşünceyi anlatan bir
veya birkaç cümlelik söz. mefhum: Kavram. mevzu: Konu. muhteva: İçerik.

289